Дүниежүзілік көрме (1855)

1855 жылғы Бүкіләлемдік көрме (фр. Exposition Universelle des produits de l’Agriculture, de l’Industrie et des Beaux-Arts) – әлем бойынша екінші және Франция елінде өткізілген бірінші көрме.

Ресми атауы	Өндірістік, өнер және ауыл шаруашылығы өнімдерінің бүкіл әлемдік көрмесі
Өткізілген уақыты	15 мамыр – 15 қараша 1855 жыл
Өткізілген орны	Монтень авеню, Марини сквері,  Марсово полесі,  Патша сарайы
Ауданы	15,2 га
Қатысушы елдер саны	27
Қатысушы адамдар саны	23954
Қонақтар саны	5162330
Шығым	11340000 франк
Кіріс	3200000 франк

Ұйымдастыру

1798 жылғы өткізілген көрме өзінің 110 қатысушысына өзінің өнімдерін көрсете білді. Бұл көрменің басты қонағы – француздар болатын. Көрме секілді халықаралық деңгейде көптеген іс – шаралардың өткізілуі  тек қана бөлісіп қоймай, новаторлық идеялардың бастауы болатын. 1851 жылы Лондонда алғашқы көрменің өткізілуінде ең үлкен павильоны болған Франция басшысы Наполоен келесі көрмені өз елінде өткізеді деп шешті. Бұл ой француз биілігінде үлкен қолдауға ие болды. Бір жағынан Франция елінің шеберлерінің нәтижесін көрсеткісі келсе, екінші жағынан, француз билігін,әсіресе, императорды насихаттаудың бірден бір тәсілі болатын. Бұл қадамның нәтижесінде Парижде Наполоен ІІІ мен Виктория патшайымның арасындағы кездесу өткізілді.  Наполоен ІІІ-нің  інісі Франция ханзадасы бәсекелес Ұлыбритания елінің патшайымын озып түсуі тиіс еді.

Британияның  Хрустальді сарайына жауап ретінде инженер Алексис Баро мен Виело, Дезжардендо секілді архитекторлардың көмегімен салынған Елисей даласында орналасқан Индустрия сарайы болатын. Бұл ғимарат шыны шатыры бар металды төртбұрышты  45000 м2 ауданы бар болатын. Мұның өзін аз көрген Наполоен ІІІ   Машин галереясын тұрғызбақ болды. Сена өзенінің жағасында орналасқан галерея сол кезеңнің жаңа технологияларын  бейнелейтін. 1839 жылы тұрғызылған ротонда Индустрия сарайы мен Машин галереясын архитектура ансамбліне  біріктіріп тұрды. Ұлы Индустрия сарайының құрылыс процесінде 4 адамның өмірі қиылып, 594 адам ауыр жарақаттар алған болатын. Бейнелеу өнері сарайы Монтэнь авенюінде 20000 м2 аудан алып тұрды.  Жалпылай алғанда көрмелік павильондар саны  он екі гектарды құрады. Екінші Дүниежүзілік көрменің ресми ашылуы 1 мамырға жоспарланғанымен, ұйымдастырушылық себептермен 2 аптадан кейін – 15 мамырда ашылды.

Жазға орай 5 франктық билет құны 1 франкқа дейін төмендеді (жексенбіден басқа күндері). Император жұмысшылар мен шеберлердің өзге ұлттардың көрмелерін көріп, жаңа нәрсеге үйренуі үшін 10000-ға жуық жұмысшыны тегін кіргізуге рұқсат етті. Жұмысшылар қауымының барлығы үшін Бүкіләлемдік көрмені көру  өз шекараларынан шығуға мүмкіндік берді. Ыңғайлы көмек көрсету үшін көрмеге, сонымен қатар, Париж қаласының керемет жерлерінде гидтер жұмыс жасады.

Көптің назарына  жұртты таң қалдырған новиздік технологиялар ұсынылды: көгалшапқыштар, бір сағаттың ішінде 2000 адамға арнап кофе дайындайтын Луазельдің перколятор, Мура кір жуғыш машинасының прототипі, «Зингер» тігін машинасы, өз – өзі сөйлейтін қуыршақтар,  алтылық зарядты револьвер және солярка арқылы жұмыс жасайтын бірінші транспорттық көліктер, т.б. Сен-Гобен компаниясы 200 адамнан тұратын топ жасап шығарған әлемдегі ең үлкен айнаны (биіктігі 5,37 м, ені 3.36 м) көрсетілімге шығарды. Ал Леон Фуко қазіргі кезде Париждегі өнер және шаруашылық Музейінің бір бөлігіне айналған маятник көмегімен Жердің айналу үрдісінің ғылыми инсталляциясын көрерменге ұсынды.

Жаңадан ұсынылған дүниелердің арасында көшірмелердің санын көбейтетін  сұйық коллодийдегі суреттер де болатын. Көрменің ең кереметі – декоративті өнерге арналған Империя павильоны болатын. Көрермендер  император тәжінде көмкерілген жауһарларды, империялық апартаменттерді көріп, тамсанатын. Сонымен бірге, көрмеге толықтай резеңкеден жасалған павильонды жасап шыққан Гуден қатысқан  болатын. Ол Наполеон ІІІ сыйлаған Құрмет легионына ие болды.

Бейнелеу өнерінде  императорлық жинаққа және музейлерге арналған суреттерді сатып алған Өнер Академиясы көш бастады. Құрмет тек нағыз суретшілерге ғана көрсетілетін. Олардың бірі Жан Энгр өзінің 40 суретін көрмеге қойып қана қоймай, Делакруамен бірге  суретші-академиктер арасында өткізілген сайыстың әділ – қазыларының бірі болды. 1855 жылдың 15 қарашасында көрменің ресми жабылуы күнінде  Көрмеге өз үлесін қосқан қатысушылардың  марапаттау шарасы өтті. Бұл іс-шараға  40000 адам қатысты. Тек әділ-қазылардан басқа, Наполеон ІІІ жеке 40 адамды марапаттаған болатын.

Қорытынды

Өкінішке орай, 1855 жылғы бүкіләлемдік көрме жабық күйдегі архитектуралық мұра қалдырды. 1899 жылы Индустрия сарайының орнына қазіргі күнге дейін сақталып келе жатқан Үлкен және Кіші сарайлар тұрғызылды.

Іс-шараға 5 миллион адам келгенімен (Лондондағы көрмеден 1 800 000 адам кем), Франция еліне көрме ешқандай табыс әкелмеді. Бұған қарамастан, Наполеон ІІІ көрмеге разы болды. Себебі көрме Франция елінің билігін насихаттап қана қоймай, император әлемге  күшті заңды монарх деп танылды.

Пайдаланылған әдебиеттер

• e-history.kz Мұрағатталған 1 қазанның 2017 жылы.