Ес - аймақ

"Ес-аймақ" труппасы. Ж.Шаниннің "Арқалық батыр" спектаклінен көрініс

Ес-аймақ— Семей қаласында 1920 жылы мәдени-ағартушылық мақсатта құрылған драмалық труппа. Ресми түрде “Қырғыз (қазақ) мәдени ағарту үйірмесі” деп аталған. Оған Қазақ өлкелік саяси-ағарту бас комитетінің театр бөлімшесі басшылық еткен. “Ес - аймақты” қаладағы түрлі мекемелердің қызметкерлері, мұғалімдер, педагогика техникумның жоғары курсында оқитын студент жастар ұйымдастырған. Труппа сахна өнеріне бейім дарынды жастардың, әнші-күйшілердің, басқа да өнерпаздардың басын қосып, Қазақстандағы театр өнерінің, драматургия жанрының жандануына елеулі ықпал етті. Труппаның көркемдік жетекшісі және алғашқы ұйымдастырушысы Сейіт Тоқымбаев болды. Ол қайтыс болған соң, жетекшілік және режиссерлік жұмыстарын Уәли Тұрлыбеков жүргізген. Труппа құрамында 30-ға жуық адам болған. Олар: Қ.Құлғарин, Ж.Сәлменов, Ә.Жаулықбаев, О.Бейсенов, И.Сақатаев, С.Арықова, Ә.Бейсенбаев, А.Шикібаев, С.Әмзин, А.Әуезов, Т.Оспанов, т.б. қызметкерлер және Ғ.Төребаев, Д.Есенжолов, Л.Әшкеев, К.Махмұдов, Махмұдова, Г.Тәуекелова сияқты мұғалімдер. Олардың ішінен Төребаев, Әшкеев, Есенжолов кейін кәсіби театрға ауысып, актер, режиссер болып қызмет атқарды. Қазақ өнерінің көрнекті өкілдері Ә.Қашаубаев, И.Байзақов, Ж.Шанин, Қ.Байжанов, Ж.Елебеков, М.Ержанов алғашқы өнер сапарларын осы труппадан бастаған. М.Әуезов пен Ж.Аймауытов труппа жұмысына белсене араласып, режиссер тұжырымдамалар мен сахналық шешімдерді қадағалап отырған. Труппаның репертуарынан Әуезовтің “Ел ағасы”, “Бәйбіше — тоқал”, “Еңлік — Кебек”, “Қаракөз”, Аймауытовтың “Жебір болыс”, “Қанапия — Шәрбану”, “Шернияз”, Шаниннің “Арқалық батыр”, Қ.Кемеңгерұлының “Алтын сақина”, С.Сейфуллиннің “Бақыт жолында”, “Қызыл сұңқарлар”, Б.Майлиннің “Бетім-ау, құдағи”, т.б. сол уақытта жарық көрген пьесалар орын алған. Сонымен бірге труппа баспа бетінде жарық көрмеген көптеген пьесаларды да қойып отырған. Спектакльдер мен ойын-сауықтар жұмысшылар ортасында, қаладағы түрлі клубтарда, орыс театрының сахнасында өткізілген. “Ес - аймақ” түрлі сипаттағы ойын-сауық кештерін ұйымдастыру арқылы жергілікті халықтың сауатын ашып, білім дәрежесін көтеруге елеулі ықпал етті. Труппа 1923 жылдың соңында “Губерниялық қазақ труппасы” болып қайта құрылып, ұлттық мемлекеттік театр ашылғанға дейін (1925) жұмыс істеді.