Жағылмалар

Жағылмалар – теріге, жараға немесе кілегейлі қабықтарға жағуға арналған жұмсақ дәрілік қалыптар.

Құрамы

Жағылма негізден және онда таралатын бірнеше заттардан тұрады. Жағылманың құрамына стабилизаторлар, ПАВ, консерванттар және тағы басқа да көмекші заттар кіруі мүмкін. Папирус Эберсада, Гипократтың еңбектерінде, Галена, Авиценада айтылатындай жағылмалар көне заманғы дәрілік қалып болғанымен, олар өзінің мағынасын қазіргі уақытқа шейін сақталып келген.

Қолданылуы

Жағылмалар медицинаның әртүрлі облыстарында қолданылады: дерматологиялық ауруларды емдеуде, отоларингологияда, хирургияда, проктологияда, гинекологияда және т.б. Теріні қоршаған ортаның жағымсыз әртүрлі әсерлерінен (органикалық тітіргендіргіштер, қышқылдар, сілтілер және т.б. тітіргендіргіштер) қорғау үшін және косметикалық мақсатта (дақты кетіру, терінің қорлануы, шаштың емделуі және оны алып тастауда) қолданылады.
Жағылманың емдік әсері оның құрамына кіретін дәрілік заттарға байланысты. Қазіргі кезде жағылма формасында барлық фармакологиялық топтарға жататын дәрілік заттарды шығарады. Олар: антисептикалық жергілікті анестетиктер, гормондар, витаминдер, саңырауқұлақтарға қарсы заттар, антибиотиктер, анальгетиктер және тағы басқалар. Олар бір-бірінен физико-химиялық жағдайларына байланысты ажыратылады.
Жағылма негіздері әртүрлілігімен, дәрілік заттардың фармакокинетикасына әсер етуіне және т.б көрсеткіштерге байланысты ажыратылады. Жағылмаларға келесі талаптар қойылады: жұмсақ консистенция болу керек, теріге, кілегейлі қабықтарға жаққанда қолайлы және тері бетінде тегіс пленка түзуі керек, тұрақты және механикалық қосылыстар болмау керек,сақтағанда және қолданғанда құрамы өзгермеу керек,жағылманың массасы мен концентрациясы рецептке сәйкес келуі керек.
Жағылманың бірнеше класификациясы бар: қолданылу орнына,әсер ету сипаттамасына, дисперсті жүйелердің типіне байланысты.
Жағылма жағылған жеріне байланысты мынадай топтарға бөлінеді: дерматологиялық, мұрынға арналған, вагинальді, ректальды, уретральды, стоматологиялық.
Микроорганизмге сезімтал кілегейлі қабықтарға жағылған жағылмалар асептикалық жағдайда дайындалады. Көз жағылмаларындағы дәрілік заттың дисперстілігі дерматологиялық жағдайға қарағанда жоғары болуы керек.

Топтары

Жағылмалар әсер ету сипаттамасына байланысты екі топқа бөлінеді.
1. Жергілікті әсер ететін жағылмалар - терінің жоғарғы қабаты эпидермиске және кілегейлі қабаттың жоғарғы қабығына әсер етеді. Олар: дерматологиялық, мырыш, ксероформдық жағылмалар. Дерматитті, экзема және т.б. тері ауруларын емдеу үшін қолданылады.
2. Резорбтивті әсерлі жағылмалар. Олар теріге немесе кілегейлі қабықтарға терең сіңеді, барлық организмге немесе жеке организмге жалпы әсер етеді. Мысалы: “Нитронг” жағылмасы. Құрамында 2% нитро – глицериннің майлы ерітіндісі бар, ол стенокардия ұстамасының алдын алу үшін қолданылады. Жағылманы кеуде терісіне, іш және қол терісіне, жұқалап және жақсы сіңу үшін өтпейтін материалмен жабады. Әсері 30-40 мин кейін басталады да 3-5 сағат сақталады.
Дәрілік заттар және негіз түзетін дисперсті жүйенің типіне байланысты жағылмалар: гомогенді және гетерогенді деп бөлінеді.