Капиталдың ауыспалы айналымы

Капиталдың ауыспалы айналымы – ақшалай қаражаттың өндіріс пен айналыс аясындағы қозғалысы‚ бұл қозғалыс барысында ол толық айналым жасайды.

Капиталдың ауыспалы айналымы дүркін-дүркін жаңарып отыратын процесс ретінде қаралады‚ оның дәйекті түрде авансылануын (өндіріс құрал-жабдығын сатып алуға‚ еңбекақы төлеуге аванс берілуін)‚ өндірістік тауардың өткізілуін‚ бастапқы нысанға қайтып оралуын қамтиды, яки капитал үш сатыдан өтеді:

• бірінші сатыда ақшалай нысаннан өндіріс құрал-жабдығы мен жұмыс күші нысанына ауысады;
• екінші сатыда тікелей өндіріс процесі жүзеге асырылып‚ тауар жасалады;
• үшінші сатысында тауар сатылады (ол аяқталған бойда капитал қайтадан ақша нысанына ие болады).

Бірінші және үшінші сатылары айналыс саласына жатады‚ екінші сатысы өндіріс саласына жатады. Әрбір сатыда – капитал белгілі бір функциялық нысанға ие болады: бірінші сатыда ақшалай нысанға‚ екінші сатыда – өндірістік нысанға‚ үшінші сатыда – тауар нысанына ие болады. Қозғалыс үздіксіз болуы үшін оның белгілі бір бөліктері бір мезгілде үш нысанның бірінде болуға және үш сатыдан өтуге тиіс. Бір мезгілде үш функциялық нысанда болатын және өзінің ауыспалы айналымында үш сатыдан дәйектілікпен өтетін капитал өндірістік капитал деп аталды. Үздіксіз жаңартылып отыратын процесс ретінде қаралатын өнеркәсіптік Капиталдың ауыспалы айналымы оның айналымын құрайды. Капиталдың ауыспалы айналымы уақыты бүкіл авансыланатын капитал өндіріс пен айналыс сатысынан өтетін және бастапқы нысанына қайтып оралатын кезең ретінде қаралады. Капиталдың ауыспалы айналымының жылдамдығы оның бір жыл ішінде жасалатын айналымының санымен өлшенеді. Капиталдың ауыспалы айналымының жылдамдығы көптеген факторларға байланысты. Олардың ішіндегі елеулілері: өндіргіш капиталдың негізгі капитал мен айналым капиталына қаншалықты ара қатынаста бөлінетіні. Айналым капиталы айналымының жылдамдығы негізгі капитал айналымының жылдамдығынан жоғары. Сондықтан бүкіл Капиталдың ауыспалы айналымының уақыты неғұрлым аз болса және айналым жылдамдығы неғұрлым жоғары болса‚ айналым капиталының авансыланған капиталдағы үлесі солғұрлым жоғары болмақ. Капиталдың ауыспалы айналымының жеделдеуі өндіріс уақытын немесе екеуінің де айналысын қысқарту деген сөз‚ ол авансыланған капиталдың шамасын азайтады және оны пайдалану тиімділігінің артқанын көрсетеді.