Кенжебек оқиғасы

“Кенжебек оқиғасы” (1932) – қытай қазақтарының бір тобы басынан кешірген қанды қырғын. Алтай аймағының Шіңгіл ауданына келген Қытай ұлығы Ма Дарын Моңғолияға барып мал сатып әкелгендердің мал-мүлкін қазынаға жидырып, өздерін түрмеге қамаған. “Өкімет салығын төлемей, қарсыласты” деген желеумен кейбір азаматтардың басын кесіп, төбеге, ағаш басына ілдірді. Бұған бұқара қатты кектенді. Ел ашуынан сескенген Ма Дарын көмек-күш әкелуге төрт адамды қос-қос атпен Құмылға аттандырды. Жол тосқан қазақтар олардың ат, мылтықтарын олжаға алды. Халық бірігіп, Шіңгіл ауданының әкімшілігіне шабуыл жасады, ондағы қару-жарақтарды тартып әкетті. Ма Дарын Тұрпанға қашты. Ол жақтан қалың қол жинап, қайтып келе жатқан Ма Дарынның кәрінен шошынған 600 жүз үй 1932 ж. қазан айында Моңғолияның Бұлғын деген жеріне қашып өтті. 1933 ж. көктемде Моңғолия өкіметі оларды Қалқа өңіріне қарай әкетпек болып, Кенжебек деген полковникті 40 солдатпен шығарды. Олар елді жарты айда Ұландабадан асырып, Көкбешір деген жерге жеткізді. Моңғолия өкіметінің де, оның қызыл офицері Кенжебектің де қатыгез жау екеніне көзі жеткен ел Кенжебекті ұстап байлап алады да, Алтайға қарай қайта көшеді. Моңғолия әскерлері көшкен елді өкшелей қуады. Атыс, адам шығыны болады. Осы кезде ашынған біреу байлаулы Кенжебекті өлтіреді. Қалың ел күн-түн демей үдере көшіп, атамекендеріне оралады. Моңғолия өкіметі Кенжебекті іздестіреді. Істің мән-жайын білген соң жіберген қалың әскер Шағанғол өзенінің бойында отырған қазақтарды қырып салады. Сосын елді әскери ұшақпен бомбылап қанды қырғын жасайды. Осы оқиға “Кенжебек оқиғасы” немесе ”Жалғыз аэроплан қырғыны” деп аталып кеткен.