Керр эффектісі

Керр эффектісі, Керр құбылысы, квадраттық электроптикалық эффект – біртекті электр өрісінің әсерінен оптикалық изотропты заттарда сәуленің қосарланып сынуы. Бұл құбылысты шотландиялық физик Дж. Керр (1824 – 1907) ашқан (1875). Біртекті электр өрісінде орналасқан изотропты зат бір осьті кристалл қасиетіне ие болып, анизотропты затқа айналады. Оның оптикалық осі өрістің бойымен бағытталады. Керр эффектісін бақылаудың мүмкін сұлбасы суретте көрсетілген. Бір-бірімен айқаса орналасқан поляризатор (П) мен анализатордың (А) арасына Керр ұяшығы (мөлдір изотропты затпен толтырылған жазық конденсатор) қойылған. Электр өрісі жоқ кезде жарық П призмасында сызықты полярланған жарыққа түрленіп, бақылаушыға жетпей А призмасында толығымен өшеді. Электр өрісі қосылған кезде сызықты полярланған жарық толқыны зат ішінде екі құраушыға жіктеледі. Оның біреуі (өзгеше толқын) өріс бағытымен, ал екіншісі (кәдімгі толқын) өріске перпендикуляр болып бағытталады. Бұл толқындардың зат ішінде таралу жылдамдығы әр түрлі болады. Соның салдарынан ортадан шыққан жарық эллипсті полярланып, анализатордан жартылай өтеді. Бұл жарықтың алдына Керр компенсаторын қойып, Керр ұяшығынан шыққан жарықты зерттеуге болады. Сәуленің қосарланып сынуының шамасы (n) электр өрісі кернеулігінің квадратына (E2) пропорционал болады: n=nkE2, n – заттың электр өрісі болмаған кездегі сыну көрсеткіші, k–Керр тұрақтысы. Кейде, B=nk/ (мұндағы  – жарық толқынының ұзындығы) шамасын да Керр тұрақтысы дейді. Керр эффектісін 1910 ж. француз физигі П.Ланжевен (1872–1946) және 1918 ж. неміс физигі М.Борн (1882–1970) түсіндірді.

Керрдің магнитооптикалық құбылысы магниттелген ферромагнитке түскен жарық сәулесінің эллипс бойымен полярлануы болып саналады. 1876 ж. Дж.Керр ашқан бұл құбылыс ферромагниттің жұқа беттік қабатындағы Фарадей құбылысының ерекше бір түріне жатады.