Кешқұрым

Құрым, кешқұрым. Қазіргі тілімізде «кешке таман, кешке қарай» мағынасында түсінеміз. «Есеней тапсырған ту бие кешқұрым сойылды» (С. Мұқанов, Аққан жұлдыз.). «Қазақ тілінің қысқаша этимологиялық сөздігінде» (1966 ж.) кейбір авторлар «құрым» (құрым киіз, құрымдай дегендегі) сөзінің төркінің іздестіру барысында, «кешқұрым» сөзінің құрамындағы «құрымды» да ездері қарастырып отырған «құрымның» алғашқы мағынасы — «күйе», «ыс» дегендермен байланыстыра келіп, «күйе мен ыс түс жағынан қара нәрселер. Сонда «құрым» сөзі «кеш» сөзімен бірігіп «кешкі қараңғылық<кешкі уақыт» дегенді білдіріп кеткен болар деп шамалаймыз» дейді. Бұл топшылаудың шындыққа маңайламайтындығына басқа бір тілдік деректер куә болғандай. Сібір татарлары тілінің Томск диалектісінде құрам — «кешке» мағынасында қолданылады. Осыған қарағанда, «құрым» түркі тілдерінің өз туындысы ма ден ойлап қалуға болады. Бірақ бұған тағы бір мәлімет бой бермейді. Иран тілінде ғоруб — күннің батуы. Мұның «құрым» қалпына дейін өзгеруіне түркі тілдеріндегі дыбыс сәйкестігінің заңдылығы жол береді. Бір таңданарлық жайт қалмақ тілінде хург — кеш ,кешкі мезгіл дегенді ұғындырады. Біздіңше, оларға бұл сөз түркі тілдерінің бірінен ауысуы мүмкін. Өйткені монғол тобына жататын басқа тілдерде «кеш» мағынасын берерлік мұндай тұлға кездеспеді. Сөз соңын түйе келгенде, «құрым» сөзі парсы тілінен ауысқан болса керек. Олай болса, «кешқұрым» сөзі түркі тіліндегі «кеш» сөзіне иран тілінен енген сөз қосарланып, бір мағынаны қайталап тұр.