Климат ауытқуы

Күн сәулесінің белсенділігі

КЛИМАТ АУЫТҚУЫ– Жер шарындағы немесе белгілі бір аймақтағы климат жағдайының табиғи өзгеруі. Бұл құбылыс, ондаған, жүздеген жылдарға, кейде геолиялық дәуір бойына созылады. Климат ауытқуының астрономиялық, атмосфералық және геологиялық-геоморфольдік себептері болады. Астрономиялық себептер – Жер бетіне түсетін Күн энергиясы мөлшерінің ауытқуына, Жердің айналуы мен оның полюстері орындарының өзгеруіне байланысты. Атмосфералық себептер – жанартау атқылау, аймақтағы өсімдік жамылғысының дамуы мен адамдардың тіршілік әрекеті әсерінен атмосфера құрамының өзгеруіне, яғни ауада көмір қышқыл газының, су буының және шаң-тозаңның көбеюіне негізделген. Бұлардың салдарынан Жердің радиациялық балансы күрт көбейеді немесе азаяды, ауа температурасы жоғарылайды не төмендейді. Геологиялық-геоморфологиялық себептер – құрлықтың жер бедері мен құрлықтар пішіндерінің өзгеруінен туады. Олардың әсерінен Күн энергиясының басқа энергия түріне айналуы, атмосфераның жалпы циркуляциясы және теңіз ағысы тежеледі. Климат ауытқуының антропогендік өзгеруіне (ауытқуына) табиғи ортаға антрпогендік әсердің (негізінен оның ластануы) артуынан болады. Ауада көмір қышқыл газының жиналуы, озонды қабат тығыздығының өзгеруі, атмосфераның газдармен (метан, фреон), энергияны тікелей шығару, тағы басқа жатады. Жер бетінің кейбір аудандарында соңғы жылдары биосфера үшін және адамның өзінің өмір сүруі үшін қауіпті болуға айналды.