Контрацепция
Контрацепция (жаңа латынның contraceptio — шектеу сөзінен шыққан, сондай-ақ тууды бақылау не фертилдікті бақылау деп те аталады) — жүктілікті болдырмау әдісі не сол үшін қолданылатын құрылғы.[1] Тууды бақылау мәселесі ежелгі дәуірден белгілі, алайда оның тиімді әрі қауіпсіз әдістері тек 20-ғасырда пайда болған.[2] Контрацепция әдістерін қолдану, жоспарлау және қолжетімді ету – отбасын жоспарлау боп саналады.[3][4] Кей мәдениеттер контрацепцияны ақылақтық, діни не саяси тұрғыдан жағымсыз деп санап, оны шектеуге не тежеуге тырысады.[2]
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы мен АҚШ Ауруды бақылау және болдырмау орталықтары арнайы сырқаты бар әйелдеде тууды бақылау әдістерінің қауіпсіздігі жайлы нұсқаулық дайындаған.[5][6] Контрацепцияның ең тиімді әдістеріне стерилизация (ерлерде вазэктомия, әйелдерде түтікті лигация), жатыріші құрылғылар (ЖІҚ) мен имплант контрацепция.[7]
Контрацепция түрлері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Контрацепцияның табиғи әдістері. Олар мүмкін делінген ұрықтану мерзімдерін есепке алу және осы күндері жыныстық қатынастарды болдырмауға негізделген.
- Механикалық әдіс, олар қолданылатын ерлер презервативтері, әйелдер қалпақшалары немесе жатыріші спиралдары.
- Гормоналды контрацепция немесе пилюлялар мен таблеткалар (түймедақтар).
Артықшылықтары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Егер дәрігермен кеңесу мүмкін болмаса, ерлер презервативін қолданған жөн, оларға қазір еш тапшылығы жоқ. Пезервативтердің тағы бір артықшылығы олар жыныстық жолмен таралатын аурулардың алдын алуда маңызы зор. Контрацепция уақытша түрде ұрықтануды болдырмайтын әдістердің бірі болып табылады.
Кемшіліктері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Төмен мөлшерлі препараттарды жиі қолданғанда қан кетулер немесе аменорея , дисменорея болады. Кейде жүрек айну, дене салмағы жоғарлауы және сүт бездерінің ауырсынуы болады. Бас ауру, ішінің ауруы, құсу басқа аурулармен байланысты болуы мүмкін. Таблеткаларды екі — үш рет қабылдағаннан кейін бұл көріністер жоғалып кетеді.Гормоналды заттар да берік қорғаныс тудырады, бірақ кейбір әйелдерде пилюля не таблеткалар аллергия туғызуы мүмкін, ал бұл өте қауіпті.
- ↑ Definition of Birth control. MedicineNet. Басты дереккөзінен мұрағатталған 6 тамыз 2012. Тексерілді, 9 тамыз 2012.
- ↑ a b Fertility control: contraception, sterilization, and abortion // The Johns Hopkins manual of gynecology and obstetrics — 4th. — Philadelphia: Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins, 2010. — P. 382–395. — ISBN 978-1-60547-433-5.
- ↑ Oxford English Dictionary — Oxford University Press.
- ↑ World Health Organization (WHO) Family planning. Health topics. World Health Organization (WHO). Басты дереккөзінен мұрағатталған 18 наурыз 2016. Тексерілді, 28 наурыз 2016.
- ↑ Medical eligibility criteria for contraceptive use. — Fifth. — Geneva, Switzerland, 2015. — ISBN 978-92-4-154915-8.
- ↑ Curtis, Kathryn M. (2016). "U.S. Medical Eligibility Criteria for Contraceptive Use, 2016" (in en-us). MMWR. Recommendations and Reports 65 (3): 1–103. doi:10.15585/mmwr.rr6503a1. ISSN 1057-5987. PMID 27467196. https://www.cdc.gov/mmwr/volumes/65/rr/rr6503a1.htm.
- ↑ Дереккөз қатесі: Жарамсыз
<ref>тегі; no text was provided for refs namedWHO_FP2011