Кузхайя (монастырь)
| араб.: دير مار أنطونيوس قزحيا, Dair Mār Antūniyūs Quzhayā | |
 | |
Script error: No such module "ПозКарта". картасында орналасуы | |
| Координаттары |
Script error: The function "coordinsert" does not exist. |
|---|---|
| Орналасуы | |
| Салына бастаған кезі | |
Кузхайя немесе Ұлы Антоний монастырі (араб.: دير مار أنطونيوس قزحي, Dair Mār Antūniyūs Quzhayā) — Ливандағы Солтүстік Ливан провинциясының Згарта ауданында марониттік монастырь орналасқан. Монастырь Маронит католиктік шіркеуінің маңызды қажылық орталығы болып табылады. Баладиттердің ордені марониттік монастырь басқарылады. Монастырь атауы өзі орналасқан шағын Кузхайя аңғарынан шыққан. Кузхайя аңғары Хорш-Арз-әл-Раб (Құдайдың балқарағай орманы) балқарағай орманымен бірге ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұралар тізіміне енгізілген Вади-Кадиша (Қасиетті алқап) бөлігі болып табылады. Кузхайя алқабында сонымен қатар Антонийлық Маронит орденінің Әулие Сергий мен Вакх монастырі орналасқан.
Этимологиясы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Кузхайя есімінің этимологиясы ғалымдардың пікіріне байланысты өзгеріп отырады. Дегенмен, соңғы жылдары сириялық шығу тегі ең кең таралған және шамамен өмір қазынасы деп аударылады.
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Монастырь туралы алғашқы ескерту XII ғасырға жатады. Монастырь өз тарихын IV ғасырдың басында осы жерде құрылған бірнеше монастырлық эрмитаждардан бастады. VII ғасырға жататын бірнеше эрмитаж қирандылары бүгінгі күнге дейін сақталған. 1154 жылы монастырь монахтарының бірі Бутрос II (1154-1173) атты маронит патриархы болды. Осы уақыттан бастап монастырь ұзақ уақыт бойы маронит патриархтарының резиденциясы болды. Монастырьде гермиттерді қызықтыратын бірнеше эрмитаж болды. Кейбір гермиттерді Марони патриархтары Мусса әл-Ақари (1524–1567), Михаил ар-Рези (1567–1581), Саркис ар-Рези (1581–1596) және Юсуф ар-Рези (1596–1608) таңдаған.
1584 жылы монастырьде Таяу Шығыстағы алғашқы баспа машинасы орнатылды, ол бүгінгі күнге дейін сақталып, монастырь мұражайында көрсетілуде. Араб тіліндегі алғашқы Псалтирь 1585 жылы осы баспаханада басылған. 1610 жылы монастырда баспахананың негізі қаланды.
1708 жылдан бастап монастырь Баладиттердің Маронит монастырлық орденіне (Ливандық Марониттердің ОЛМ ордені) тиесілі бола бастады. 1708 жылдан 1723 жылға дейін монастырь Баладит тәртібінде басты мәртебеге ие болды. 1723 жылы монахтар мұсылман билігінің монастырға салған шамадан тыс салықтарына байланысты монастырдан кетуге мәжбүр болды. Француз консулы жергілікті билікке монастырь туралы өтініш жазғаннан кейін олар көп ұзамай оралды. 1726 жылы монахтар қайтадан монастырьді тастап, Кесруандағы монастырға орналасты. 1847 жылы монастырь мүлкі Қарн-Аютудағы Мар-Симан әл-Амуди (Стилит Әулие Симеон ғибадатханасы), Бсарма, Мар қаласындағы Сайдет ан-Нажат (Құтқарушы Мария Мәриямның) монастырлары арасында бөлінді. Банадағы Юсуф (Әулие Иосиф) және Шеккадағы Мар-Антониос.
XIX ғасырдың екінші жартысының басында монахтар монастырға оралды және сол уақыттан бастап ол қарқынды дами бастады. 1877 жылы монастырь тұрғындарының саны 300 адамға жетті. Сол уақыттан бері монастырь кең көлемде жер меншігіне ие болды және қазіргі уақытта кішігірім монастырьларды қаржылай қолдайтын ең үлкен және ең бай Баладит монастырларының бірі болып табылады. Бұл кезде монастырь бұрын шейх Иса Хамадейхтың меншігі болған егістік жерлерді сатып алды.
Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде монастырь көптеген босқындарды қабылдады. 1926 жылы монастырьде жөндеу жұмыстары басталды, оның барысында шіркеу мен қазіргі заманғы монастырь мұражайының ғимаратын қоспағанда, тозған ғимараттар бұзылды.
Монастырьде шіркеу, Әулие Антоний гроты, мұражай және кітапхана бар. 1994 жылғы 10 қарашада Баладит орденінің үш жүз жылдығын тойлау кезінде монастырда мұражай ашылды. Мұражайда Таяу Шығыстағы алғашқы баспахана, қыш ыдыстар, литургиялық заттар, қолжазба және баспа кітаптары қойылған. Мұражайда монахтардың француз патшасы IX Луиге сыйға тартқан таяғы да бар. Кітапханада ортағасырлық сириялық қолжазбалар мен ғылыми мұрағат бар.
1998 жылғы желтоқсанда Кужая монастырі, Вади Кадиша аңғары және онда өсетін ливан балқарағайлары ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұралар тізіміне енгізілді.
Қазіргі уақытта монастырь қажыларды орналастырумен қамтамасыз ететін Маронит католиктік шіркеуінің маңызды қажылық орталығы болып табылады. Бетейдегі Әулие Павелдің және Әулие Марияның монастырь эрмитаждарында тұратын гермиттер рухани кеңес алғысы келетін қажыларды қабылдайды.
Сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Монастырдың ресми сайты (ағыл.)
Координаттар: 34°16′59″ с. е. 35°56′50″ ш. б. / 34.28306° с. е. 35.94722° ш. б. (G) (O) (Я)