Кулини

Кулини (немесе әл-Кулайни), Мұхаммедб. Жақып Әбу Жағпар (Джафар, 941 ж.ө.) - имамшылар мұхаддисі (қасиеттісі, әулиесі) және заңгері, имамит құқығын тұңғыш жүйелеуші. Рей түбіндегі Кулини мекенінде дүниеге келген. Кулини өмірінің көпшілігін сол замандағы шиит оқымыстыларының орталығы болған Рей мен Құмда өткізген. Имамдық хадис саласында оның ден қойған беделдері осы имамиттік екі мектеп өкілдері еді. Солардың арасында - өзінің әкесімен бірге туған, ан-Наджаши «Рей имамиттерінің шейхы» атандырған Алдан әл-Кулини; Мұхаммед б, Жақия әл-Аттар Әл-Кумми, Ахмед б. Йдирис әл-Ашари (919 ж.ө.), т.б. бар. Өмірінің соңғы жылдарын әл- Кулини Бағдатта, Баб әл-Куфа маңында өткізеді де, сол жерде қайтыс болады. Имам дәстүрін тұтынушылар Кулиниді әрі имамшылық жөн-жобаны «жаңғыртушы», діни ілім мен құқық саласындағы ірі бедел несі ретінде сипаттайды. Оның мұндай құрметке бөленуіне жиырма жыл өмірін жұмсаған еңбегі «әл-Қафи фи усул әд-Диннің» жоғары бағаланып, кең тарауы себеп болған. Бұл шиттік аңыздар жинағында 16 мыңға жуық хадис енгізіліп, жүйеге түсірілген. Шығармасы бізге жетіп, әлденеше рет жарық көрген. Ол 30 кітаптан тұрады, әрі кітап көптеген тарауларға бөлінген, ондағы хадистер тақырыптық жағынан топтастырылған. Нақты бөлімдерғе енбеген хадистер әр «кітаптың» соңындағы жеке тарауға жинақталған. Бұл зор еңбекті насихаттауда Кулинидің шәкірттері Әбу Ғзлиб аз-Зурари (979 жылы ), Ғали б. Ахмед әд-Даккак д. Әли б. Абдаллаһ әл-Уаррақ көп қызмет атқарды. «Әл-Кафидің» нағыз насихатшысы белгілі имамшыл, дінгер әрі заңгер Мұхаммед ат-Туси (1067 ж.ө.) болды, ол өзінің фикһ жөніндегі «Әл-Истибсар» атты хадистер жинағында осы еңбекке көбірек сүйенген.