Күнгелді
Күнгелді (Trollіus) – сарғалдақтар тұқымдасына жататын көп жылдық шөптесін өсімдіктер туысы. Сол-түстік жарты шардың қоңыржай және салқын аймақтарында кездесетін 30-дан астам түрі белгілі. Қазақстанда қылқан және жалпақ жапырақты ормандарда, аласа таулардан бастап альпі белдеулеріне дейінгі шалғындықтарда өсетін 3 түрі бар, жиірек кездесетіні – Алтай Күнгелдісі (T. altaіcus). Оның биікт. 15 – 10 см, сабағы тік өседі. Ашық жасыл түсті жапырақтары саусақ салалы тілімденіп келген. Гүлдері дара, ірі (ені 7 см-дей), екіден кейде үштен біріккен, қызғылт сары түсті. Гүлдері екі қатарда орналасқан, тостағанша жапырақшаларының саны 10 – 20, пішіні жалпақ, жұмыртқа тәрізді. Әр желектің астыңғы жағында шірне бөлетін шұңқыр болады. Аталықтары мен аналықтарының саны көп. Аталықтарының бағаналарының түсі қошқыл, гүлдің ортасында әдейі тамызып қойған дақ секілді нүктесі бар. Маусым – шілде айларында гүлдеп, шілде – тамызда жемістенеді. Жемісі – көп жапырақша. Алтай Күнгелдісін гүлі әдемі болғандықтан сәндік үшін өсіреді және дәрілік өсімдік. Халық медицинасында өсімдіктің гүлінен алынған тұнбаны бауыр ауырғанда ішеді.
Жасыл күнгелді[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Сырт көрінісі алдыңғы түрге жақын, сабақ жапырақ гүлдерінің барынша ұсақ мөлшерімен ерекшеленеді. Басты ерекшелігі гүлдерінің нәзік бозғылт күлгін немесе көгілдірлеу түсті. Бұл түр тек Альпі белдеуінің ылғалданған көгал жерлерінде, биік Алтай тауынан Батыс Тянь-Шань ға (Шығыс Қазақстан, Алматы, Оңтүстік Қазақстан облысы ) дейін өседі. Гүлденген күйінде өте тартымды, альпинистердің сүйікті гүлі, олар оны "альпі раушаны" деп атайды.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қазақстан энциклопедиясы Қазақстан жануарлар сериясы
 | Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |