Кәсіпорындар мен мекемелер
Кәсіпорындар мен мекемелер әкімшілік құқығының субъектілері болып табылады. Олар қоғам мен мемлекет азаматтарының материалдық, рухани және өзге де қажеттерін қанағаттандыру мақсатында экономикалық, әлеуметтік, мәдени және басқа да қызметтерді жүзеге асырады. Олардың мемлекеттік-биліктік өкілеттіктері жоқ және басшылық жасамайды.
Кәсіпорындар — бұл дербес шаруашылық жүргізуші субъект, олар өнімдер шығару үшін құрылады, шаруашылық-коммерциялық қызметті және пайда табуды жүзеге асырады.
Мекемелер — пайда таппай әлеуметтік-мәдени, әкімшілік-саяси, ғылыми қызметтер атқарады. Олар өндірістік емес сипаттағы әлеуметтік құндылықтар жасайды, бұлар — білім, мәдениет, спорт және басқа мекемелер. Кәсіпорындары мен мекемелер меншігіне қарай мемлекеттік және жекеменшік болып бөлінеді.
Мемлекеттік кәсіпорындарының мақсаты — мемлекеттің қорғаныс қабілеті мен қоғам мүдделерін қорғауды материалдық жағынан қамтамасыз ету; экономиканың жекеменшік секторы қамтымайтын не жеткіліксіз қамтитын қоғамдық өндіріс салаларында күнделікті аса қажет тауарлар (жұмыс, қызмет) шығару болып табылады.
Мемлекеттік кәсіпорындардың мекемелері мемлекеттік органдар қарамағына жатады, өйткені мұндай кәсіпорындар мемлекет меншігі болып табылады. Мемлекеттік емес кәсіпорындар барлық кәсіпорындары үшін белгіленген әкімшілік-құкықтық тәртіп шегінде әрекет етеді. Ұйымдардың басқару органы әкімшілік болып табылады.
Әкімшілік — меншік нысаны және шаруашылық жүргізу түріне қарамастан кәсіпорындары мен мекемелердің жұмысына жедел басшылық жасау міндеті жүктелген орган. Әкімшіліктің өкілеттігі кәсіпорындары мен мекемелердің өз ішінде жүреді. Әкімшілікті жеке билік жүргізуші басшы басқарады (директор, ректор). Әкімшілік әрі кәсіпорынның, әрі мемлекеттің мүдделерін қамтамасыз етеді. Басшыны тағайындау мемлекеттің деңгейіндегі іс, ал мемлекеттік емес құрылымдардың басшыларын тағайындау — бұл құрылтайшылардың немесе олар өкілдік берген органдардың деңгейіндегі іс. Кәсіпорындарының, мекемелердің жарғылары, сондай-ақ оны құру туралы шешім немесе құрылтайшылар шарты, құрылтайшы құжаттар болып табылады. Кәсіпорындары мен мекемелер міндетті түрде тіркелуге жатады. Мемлекеттік кәсіпорынның жарғысын оның құрылтайшысы (өкілетті орган) бекітеді.
Кәсіпорынның, мекеменің қызметі оның иесінің немесе оны құруға өкілдік берілген органның немесе соттың шешімімен таратылу не қайта құру түрінде тоқтатылады. Кәсіпорынды таратудың негізі болып:
- банкрот деп тану;
- заңнамада белгіленген шарттарды орындамағаны үшін оның қызметіне тыйым салу жөніндегі шешімдер;
- соттың құрылтайшылық құжаттарды жарамсыз деп тануы;
- өзге де негіздер.
Сонымен, атқарушы билік органдары — мемлекеттік- биліктік өкілеттіктер берілген және басқарушылық, атқарушылық және өкім етушілік қызметтерді жүзеге асыратын мемлекеттік органдардың бір түрі. Республикада атқарушы билік органдарының жүйесін құрайтындар: жоғары орган (Үкімет), орталық органдар (министрліктер, агенттіктер, ведомстволар), жергілікті органдар (барлық деңгейдегі өкімдер). Олардың қызметі заңға бағынышты, яғни олар өз қызметін толықтай заң негізінде жүзеге асырады.
Кәсіпорындары мен мекемелер де әкімшілік құқық субъектілері болып табылады. Олар қоғам мен мемлекет азаматтарының материалдық, рухани және басқа да қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында экономикалық, әлеуметтік, мәдени және өзге де қызметтерді жүзеге асырады.[1]
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Құқықтану: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 10-сыныбына арналған окулық /А. Ибраева, Г. Өлібаева, Қ. Айтхожин. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2006. ISBN 9965-33-638-5
 | Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |