Көмір петрологиясы

Көмір петрологиясы – көмірдің құрылысы мен түзілуі туралы ғылым. Ол көмірдің микроқұрауыштарын, ингредиенттерін, петрографиялық типтерін, құрамын, химиялық және физикалық қасиеттерін, түзілуін, бітімдік және құрылымдық ерекшеліктерін зерттейді. Көмір петрологиясы көмірдің микроқұрауыштары мен петрографиялық типтерін жіктеу принциптеріне қатысты жалпы мәселелерді, оның көмірлену және метаморфтану процестері кезіндегі өзгеруін, т.б. қарастырады.

Қазба көмірдің қалыптасуы екі сатыда жүреді:

жер бетінде жүретін шымтезектік саты (мұнда көмірдің генетикалық типтері түзіледі);
жер қойнауында жүретін көмірлену және метаморфтану сатысы.

Көмір петрологиясы заттық құрамы негізінде көмірдің микроқұрауыштарын ажыратады, оған оптикалық және химиялық сипаттама береді. Көмір бастапқы материалы бойынша генетикалық топтарға жіктеледі, ал микроқұрауыштары мен ингредиенттері бойынша – петрографиялық типтерге, тип тармақтарына, түрге және түр өзгешеліктеріне бөлінеді. Көмірдің петрографиялық сипаттамасы оның физиялық, химиялық қасиеттерімен және технологиялық ерекшеліктерімен байланыстырылады.

Көмір қабаттарындағы петрографиялық типтердің орналасуы, көмір түзілген ортаның жағдайы (климат, өсімдік, тектоникалық және гидрогеологиялық режим, ортаның сипаты және өсімдік материалының көмірге айналу процесі), қалпына келтірілген шымтезек жиналу фацияларын анықтаумен бірге қарастырылады. Көмір қабаттарын фациялық талдау бірқатар палеогеографиялық мәселелерді шешуге мүмкіндік береді. Көмір петрологиясы көмірлену және метаморфтану процестерін көз мөлшерімен, микроскоптық әдістермен және ультракүлгін сәулесімен; майдағы иммерсиялық әдіспен зерттейді. Сондай-ақ сандық есептеу әдістері: петрографиялық құрауыштардың кесектілігі және орташа қабаттық сынамадағы мөлшерін есептеу, шағылыстыру қабілетінің сандық көрсеткіштері мен көмірдің сыну көрсеткіштерін анықтау, микроқаттылық (кг/мм2), т.б. қолданылады. Кейде көмірдің төзімді микроқұрауыштарын анықтайтын мацерация (лат. maceratіo – жұмсарту) әдісі қолданылады.^[1]