Көненің көзі
Көненің көзі, Ескінің көзі – өткен өмірдің куәгері саналатын қарт адамдар мен ескі бұйымдарды білдіретін ортақ ұғым.
Айырықша заттар[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Көненің көзі қатарында ертерек заманда қолданыста болған, өзінің пошымы, сымбаты, түр-түсі мен жасалу ерекшелігі өзгеден айырықша заттар жатады. Ата-бабадан сақталып жеткен көненің көзі деп саналатын жәдігер қатарына көбінесе киім-кешек, қару-жарақ, ер-тұрман, музыка аспаптары, ыдыс-аяқ, әшекейлік және басқа да түрлі бұйымдар жатады. Әсіресе, халқына беделді жандардың, сондай-ақ, батырлар мен ұзақ жасаған адамдардың тұтынған заттары айрықша қасиетті деп саналған. Дәстүрлі ортада мұндай заттарды «атаның көзі» немесе «апаның көзі» деп қастерлеп, төрге іліп қойған. Киесі атуы мүмкін деп басқаға тарту етуге немесе аяқасты етуге тыйым салынған.
Адам дүниеден озғаннан кейін аза ғұрыптарының қатарында "ақырет сандықты" ашу немесе "боқшасын ашу" деп аталатын жора кезінде әлгі бұйымдарды оның артындағы жақындары бөлісіп алады. Марқұмның көзі тірісінде тұтынған жеке бұйымдары, ерекше заттары қадірлі деп есептеледі. Оны "тәбәрік" деп те атайды.
Сонымен қатар, дәстүрлі қазақы ортада ата-баба жолының қағидалары, жол-жоралғыларды жете білетін, ертеректегі оқиғаларды, құбылыстарды және т.б. жайттарды көзімен көрген, бойына сіңірген жасы үлкен адамдарды да "көненің көзі" деп атайды. Сондықтан, жасы кішілер бұрынырақта қолданылған жол-жоралғы, емшілік, қызықты оқиғаларды және т.б. білмегендерін көненің көзі деп қарттардан сұрастырып отырған.[1]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ ҚАЗАҚТЫҢ ЭТНОГРАФИЯЛЫҚ КАТЕГОРИЯЛАР, ҰҒЫМДАР МЕН АТАУЛАРЫНЫҢ ДӘСТҮРЛI ЖҮЙЕСI. Энциклопедия. – Алматы: РПК “СЛОН”, 2012. – (илл.) ISBN 978-601-7026-17-23-том: К – Қ – 736 бет.ISBN 978-601-7026-21-9
Әдебиет[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ҚР ҰМ – материалдарынан;
- ОМЭЭ – материалдарынан.