Көркем оймыш

Көркем оймыш – сәндік қолданбалы өнердің ағашқа, мүйізге, сүйекке, мәрмәр тасқа, жабысқақ құм, қыш, шыны, сазға сызып, ойып, күйдіріп өрнек түсіретін бір түрі. Көркем оймыш тәсілімен сурет салуға, көркемдеп жазуға болады. Ыдыс-аяқтарға, сүйек, мүйізден жасалған тұрмысқа қажетті заттардың, қару-жарақтардың саптарына, сандық пен ағаш төсекке, киіз үйдің босағасы мен есігіне, кереге, шаңырақ күлдіреуішіне күйдіру әдісімен ою-өрнек салынады. Оюдың жайпақ бедерлі (контурлы), үш қырлы, оймалы түрлері бар. Сәндік бұйымның үстіңгі беті ойылып, алтын, күміс, мыс, сондай-ақ, сүйектен жасалған өрнекпен нақышталады. Киіз, мата, былғары, боялған тері, т.б. заттарды өрнек үлгісі бойынша оюлау да көркем оймыштың бір саласына жатады. Сырмақ, текемет, түскиіздер де көркем оймыш әдісін қолдану арқылы көркем шеберлікпен әшекейленеді. Оюларды өрнек тәсіліне ыңғайланған әр түрлі құралдармен (қысқыш, шымшуыр, ұңғуыр, басқыш, балға, біз, т.б.) жасайды. Жартастарға ойып сурет салу Қазақстан аймағында (Таңбалы шатқалы, Алматы облысы Ақбұлым тауы, Жамбыл облысы Марқакөл жартастары, Шығыс Қазақстан облысы) қола, көне түркі заманынан белгілі. 6 – 11 ғ-ларда Қазақстан аймағында көне түркілік тас мүсін жасау өнері кеңінен дамыған. Ер адамдардың бейнелері жауынгерге қажетті қару-жарағымен, ал әйелдер қолдарына тостаған, т.б. ұстап бейнеленген. Сүйекке ою бедерлеу, әсіресе, мемориалдық архитектурада К. о. жасау – негізінен Орт. және Бат. Қазақстанда жақсы игерілген. Мазарларға, шағын формадағы зираттық ескерткіштерге, құлпытастарға мәнерлеп ою-өрнек салу көп жерде кездеседі. Атырау, Маңғыстау облысытарының шеберлері ұлу тасқа ою түсірумен қазіргі кезде де айналысады.