Мазмұн мен түр

Мазмұн мен түр - Абайдың асқан ақындық, суреткерлік шеберлігінің айқын көрінісі оның шығармаларында мазмұн мен көркемдік түр ажырамастай бірлікте келеді.

Идеялық мазмұнды, ақынның ой-сезімін жеткізетін алуан түрлі бейнелеу құралдары, суреттеу тәсілдері бір-бірімен жалғаса тұтаса келіп, көркемдік жүйе дәрежесінде қалыптасады да, мазмұнмен үндестік бірлестік табады.

Соның нәтижесінде шығарманың көркемдік түрі терең мағыналық сипат алып, мазмұны көркемдік, бейнелілік табады.Өмір шындығы поэзиялық шығармадағы керкем шындыққа айналғанда оған ақын дүниетанымы, көркем ой сезімі, адамгершілік, азаматтық мұрат идеялары келіп қосылады. Поэзиялық шығарманың көркемдік тұлға-пішініне, өрнек кестесіне, ен бойына қан жұгіртіп, жан бітіретін, нәрберетін идеялық мазмұн, мағына, ақынның биік қоғамдық мақсаттары, идеалдары.

Абай өлеңнің «іші алтын, сырты күміс» болуынталап етіп, алдымен, терең мазмұн керектігін және сол мазмұнның әсерлі, әдемі жеткізіліп көркемдік сипат алуы қажет екендігін жақсы тұсінді. Абай түсінігіндегі мазмұн қандай еді? Ол қоғамдық өмір, оның табан аудартпас шындығы, бүгінгі жайы мен ертеңгі даму бағыты, аса ділгер, мұқтаж мәселелері еді.

Абай поэзияның міндеті осыларды ақын көзімен көріп, жүрегімен ұғынып, терең зерттеп, поэзияның қанымен жанына сіңіру, сонда ғана өзінің қоғамдық міндетіне сай қызмет етеді деп санады.

Абай шығармаларын, бір сөзбен айтсақ, қазақ қоғамының 19 ғасырдың 2-жартысын түгел қамтыған шежіресі деуге әбден болады. Өйткені, оларда сол көздегі бар өмір барша әлеуметтік топтарымен, солардың, өзіне лайық талас тартыстарымен, қайшылықтарымен, психологикалық сипатымен, өзара қарымқатынастарымен жарқын көрінісін тапты. Абай қазақ өлеңінің табиғатына мүлдем соны керік, сипат беріп, өзгеше байытты. Әйтсе де, ақын өлеңнің түрінен гері мазмұнына ерекше мән берді. Өлеңге әркімнің де таласы бар, талабы бар болғанымен, биік өнер дережесіндегі өлеңнің қиындығын және өлең атаулыға бірдей қараудың талғамсыздық екенін көрсете келіп, мазмұны ментұрі бірлік-бірлестік тапқан өлең ғана нағыз өнер боп табылатынын айқындап берді. Өлеңнің жаңа мазмұнына сай көркемдік қуатын арттыру үшін Абай поэзия тілінің бейнелеу құралдарын жетілдіріп, байытты, халықтың сөйлеу тілінің, қазақтың ауыз екі сөз және ән өнерінің жетістіктерін пайдалана отырып, ол өлең сөздің, өлең елшемдерінің ырғақтық-ұйқастық байлығын терең ашып көрсетті, жаңа ырғақты, үйлесімді өлең үлгілерін еңгізді, ақындық тілдің бейнелік, стилистикалық мүмкіндіктерін молықтырды.

Қазақтың ақындық тілін, әдеби тілін ұстарып, шындап жетілдірді. Қазақтың әдеби тілін биік жаңа сапаға кетеріп, жаңа үлгіде қалыптастырды.