Мал тұқымы

Мал тұқымы — ауыл шаруашылық малдарының шығу тегі, дене тұрқы мен бітімі, пайдалы шаруашылық белгілері ұқсас және бұл қасиеттері тұрақты тұқым қуалайтын біртұтас топтары. Мал тұқымына шығу тегі бір болғанымен генотипі әр түрлі, ата-тегінің құнды қасиеттері ұрпағына берілетін асыл тұқымды малды іріктеп алады. Мал тұқымы өзіндік ерекшеліктері бар әр түрлі құрылымдық бөліктерден (аймақтық тип — бейім мал, яғни жергілікті жағдайға бейімделгендіктен өзіне ғана тән белгісі болатын бір тұқымға жататын мал тобы; зауыттық тип; аталық із және аналық ұя, т.б.) тұрады. Осы ерекшеліктер мал тұқымы құрылымының күрделі екендігін көрсетеді. Ал бұл күрделі құрылым мал тұқымын асылдандыруда бірден бір басшылыққа алынатын — заңдылық. Мал тұқымы қарапайым, зауыттық және ауыспалы топтар болып бөлінеді. Қарапайым немесе аборигендік мал — белгілі бір табиғи жағдайда ұзақ жылдар бойы өсірілген және сол жағдайға бейімделген мал тұқымы. Мысалы, қарабайыр, жабы жылқылары, еділбай қойы, т.б. Зауыттық мал — қарқынды тауарлық өндіріс пен жоғары деңгейдегі зоотехникалық талаптарға сай жағдайда алынған мал тұқымы. Бұл топқа ата тегінің құнды қасиеттері және әр түрлі табиғи жағдайға байланысты өзгергіштік ерекшеліктері басым мал тұқымдары жатады. Мысалы, голланд және симменталь сиыры, таза тұқымды мініс жылқысы, т.б. Қазіргі кездегі шығарылған мал тұқымының дені зауыттық жолмен алынған. Мал тұқымын жетілдірудің ең негізгі әдісі — таза тұқымды мал өсіру.