Мауқын басу

Мауқын басу. Түсіндірме сөздігімізде бұл сөз тіркесінің анықтамасы — құмарын қандырды, сағынышын басты. «...Ырысты... Ұрқияны... бауырына қысып, мауқы басылғанша... сүйіп, ұзақ егіліп жылады» (С. Жүнісов, Ақан сері.).

Қырғыз тілінде осы сөз тіркесінің алғашқысы «моок» болып тұлғаланып, «тілек, ықылас» мағынасында қолданылатынын білеміз де, оның бұл тілге араб тілінен ауысқандығынан да мәлімет аламыз. Бір ғажабы парсы тілінде де «моуһум» тұлғасы кездеседі де, мағынасы — қиал, елестеу дегендерге нұсқайды. Ал «тілек» мағынасы бұл тілде «мэйл» сөзі арқылы беріледі.

Біздің ойымызша, тіркесте кездесетін «мауқын» сөзінің төркіні араб тілі болғандығы шындық. Бірақ оның алғашқы мағынасы осы тілдің өзінде басқаша болған сияқты. Оған араб тілінде кездесетін «мағиқ» дыбыс құрамындағы сөздің «жылау, еңіреу» мағыналарында қолданылуы куә болғандай. Мұны «мауқын бассын» тіркесінің синонимі ретінде өзіміздің төл тіркесіміз «өксігін бассын» деген де анықтай түсетін тәрізді. Ал қазіргі — «құмарын» қандыру іспеттес мағыналар — кейін пайда болған — ауыспалы мағыналар деуге болады.