Мезодерма

Мезодерма (мезо... және грек. derma — тері) — көп клеткалы жануарлар (губка мен ішекқуыстылардан басқа) мен адамның ортаңғы ұрық қабаты. Гаструла сатысында мезодерма сыртқы ұрық қабаты эктодерма мен ішкі ұрық қабаты энтодерманың арасында орналасады. Алғашқы ауыздыларда мезодерма, эктодерма мен энтодерма қабаты аралығында жетілген клеткалардан — телобластан дамиды. Бұл клеткалардан дене паренхимасы (төмендегі сатыдағы құрттарда) және ұрықтың мезодермасы (жоғары сатыдағы омыртқасыздарда) пайда болады. Тікентерілілерде, бассүйексіздерде, дөңгелекауыздыларда, балықтармен, қосмекенділерде мезодерма алғашқы ішектің ішкі қабатынан жетіледі. Бауырымен жорғалаушыларда, құстарда, сүтқоректілерде мезодерма бластула сатысында ұрықтың эктодерма қабатынан жетіледі. Жалпақ құрттар мен немертиндерде мезодермадан дәнекер тін, буылтық құрттар мен буынаяқтыларда екінші дене қуысы — целом және жұп сомит дамиды. Сомиттің арқа бөлігін эписомит, бүйір бөлігін гипосомит деп атайды. Эписомиттен склеротом, дерматом, миотом бөлімдері жетіледі. Склеротомнан омыртқа жотасы, дәнекер тін, дерматомнан тері дәнекер тіні, миотомнан дененің қаңқа бұлшық еті пайда болады. Гипосомиттен целом қабырғасынан басталатын бірыңғай салалы бұлшық еттер, нефриттен зәр шығару органдары, ішкі органдар жетілетін спланхнотом бөлімдері дамиды. Ең үлкен бөлімі — спланхнотом, ол ішкі висцеральді, сыртқы париетальді қабаттан құралған. Бұлардың түйісуінен мезодерма қапшығы, яғни екінші дене қуысы целом пайда болады. Бұл қуыста ішкі органдар орналасады. Спланхтом эпитемитінен жыныс бездері жетіледі.