Мексикалық қияр

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Chayote
Chayote fruit
Chayote fruit
Chayote fruit cross section
Chayote fruit cross section
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Өсімдіктер
(unranked) Жабық тұқымдылар
(unranked) Қос жарнақтылар
Сабы: Cucurbitales
Тұқымдасы: Асқабақтар тұқымдасы
Тегі: Sechium
Түрі: S. edule
Екі-есімді атауы
Sechium edule
(Jacq.) Sw.
Синонимдері

Мексикалық қияр, чайот (лат. Sechium edule, ис. chayote) — қос жарнақтылар класының асқабақтар тұқымдасына (Cucurbitaceae) жататын өсімдік. Ацтек тілінен аударғанда «chayotli» деген сөз «тікенекті асқабақ» деген мағынаны білдіреді[1].

Биологиялық сипаттама

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Мексикалық қияр жапырақтары

Мексикалық қияр - ұзындығы 20 м-ге дейін жететін көпжылдық шөптік өсімдік. Өркендері шырмалып немесе төселіп өседі, яғни олар - жатаған сабақты өсімдіктер. Бұлардың сабағында мұртшалары бар. Мұртша - өзгерген өркен.

Жапырақтары - ірі, ені 10-25см, тақтасының жиегі 3-7 салалы тілімделген жай жапырақ.
Гүлдері дара жынысты, жасылша немесе ақшыл-қоңыр түсті. Аналық гүлдері жеке орналасқан, ал аталығы - шашақты гүлшоғыр түрінде жапырақ қолтығында өседі. Жемісі - үлкендігі 7-20см қабақ (тыквина). «Қабақ» деген - өсімдіктердің сырты қатты, шырынды жеміссерігі болатын жидектектес жемісі. Салмағы 1кг-ға дейін барады.

Тұқымы - 3-5 см-лік жалғыз дән. Жеміссерігі ақшылсары немесе жасыл, шырынды, дәмі - қантты.

Химиялық құрамы

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Чайот жемісінің құрамында аминқышқылдар табылған. Және көп мөлшерде С витамині бар.

Пайдалануы

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Мексикалық қиярдың барлық бөлімдерін адам қолданады: жапырақтары мен жемісін қуырып, бұқтырып, салаттарға қосып азық ретінде қолданады. Дәндерін қуырып жейді. Жемтамырын картоп сияқты дайындайды. Өсімдіктін пайдаланбай қалған бөлшектерін - малға құнарлы жем ретінде береді. Кептірілген өркендерінен баскиім, басқа бұйымдарды тоқиды.

Медицинада жапырақтары мен жемтамырын зәр айдағыш ретінде, қабынуға қарсы ем ретінде қолданады. Атеросклероз, гипертонияда да қосымша ем ретінде пайдаланады.

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. Т. Мұсақұлов, ОРЫСША-ҚАЗАҚША ТҮСІНДІРМЕЛІ БИОЛОГИЯЛЫҚ СӨЗДІК І-том ҚАЗАҚМЕМЛЕКЕТБАСПАСЫ, Алматы — 1959, Редакциясын басқарған: Биология ғылымының докторы профессор Т. Дарқанбаев

Сыртқы сілтемелер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]