Мырғайға бату

Мырғайға бату. Бұл сөз тіркесінің мағынасы — қарық болды, кенелді сияқты ұғымдарға нұсқайды. «...егер Жарыпшыққанға да қызыл балықтар ұрық салар болса, қандай мырғамға батар едім...» (Ғ. Сланов, Дөң асқан).

Түсіндірме сөздікте «мырғай», жазушылар шығармасынан алынған мысалда «мырғам» тұлғаларында кездесуіне таңырқауға да болмайды. Тіпті орфографиялық сөздікте бұл тұлғалас сөз кездеспейді де. Мұның да өзіндік себептері жоқ емес. Ол себеп — сөздің ежелден қазақ тіліне меншікті болмай, басқа тілден ауысып келуімен байланысты.

Сөздің арғы тегі — араб тілі. Онда дәл осымен сәйкес «марехи» тұлғалы сөз біздегі «бәлі, жарайсың» деген сияқты одағай орнына айтылады. Бірақ бұл сол тілдің өзінде туынды тұлға мен ауыспалы мағына. Шын мәнісінде, сездің алғашқы түбірі — «марах», ал мағынасы — қуаныш, шаттық, көңіл тасу. Қазіргі тілімізде қолданылып жүрген «мереке» сөзінің өзі де арабтың осы сөзінің дыбыстық өзгеріске түскен түрі болмақ.