Мүйізді қоңыздар
| Мүйізді қоңыздар | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Кіші тұқымдастары | ||||||||||||||||
Мүйізді қоңыздар, немесе бұғы-қоңыздар тобы қатпаралымұрттардың 1250 түрін біріктіреді. Аталықтарының ұзын күшті жақтарында тісшелер орналасқан және әдетте бұл тармақталған бұғы мүйізін еске түсіреді. Ал аналықтары мұндай қасиеттен ада.Мүйізділердің тағы бір маңызды ерекшелігі-ирек "таяқтармен" бітетін мұрттар. Ғажайып бейнелі ірі қоңыздар ежелден-ақ құмарпаздардың көздерін қызықтырып,соның салдарынан көптеген түрлері сиреп қалды. Мүйізді қоңызға Еуропа фаунасындағы ең ірі қоңыз бен Ресейдегі ең үлкен бұғы қоңыз жатады. Ол Қызыл кітапқа енгізілген. Қоңыздың аталықтарының ұзындығы "мүйізін" қосқанда 7,5 см-ге жетеді,аналықтары шағын және мүйіссіз.Аталықтар жақпен кеміре алмайды,сондықтан ағаш қабығынан ағатын сөлмен қоректенеді. Аналықтар қабықты тесіп,мұндай асқа қол жеткізуге қабілетті.Шілде-тамыз айларында қоңыздар қатты ызыңмен емен түбін айнала ұшып жүреді. Аталықтар аналықтар мен сөл ағатын жерлер үшін бәсекелестермен ұрысқа түседі.Аяусыз жекпе-жекте олар артқы аяғымен тұрып, бір-бірін ағаштан аударып тастауға тырысады,тіпті мүгедек етіп тынады.
Мүйізді қоңыздардың дернәсілдері ортаңғы аяғының түрпітәріздес ирек мүшесін артқы аяғымен егеп, ызың әуендер шығара алады.Бірақ мұның не үшін қажет екені әлі күнге құпия күйінде қалуда.
Мүйізді қоңыздардың аналықтары жұмыртқасын кәрі ағаштардың қабығына (негізінен емен мен шамшат ағашы)немесе томарға салады. Дернәсілдер ағашты үңгіп қоректенеді.Олар 4-6 жыл ішінде дамып бітеді және қуыршыққа айналмай тұрып,13,5 см,ұзындыққа жетеді және жуандығы адамның бас бармағындай болады. Ол жерде,ағаш қоқымынан жасалған "қуыршақ" қалпына енеді.
Грант мүйіздісі немесе хиазогнат-әлемдегі ең ерекше қоңыздардың бірі.Ол Оңтүстік Америкада,Чили аймағындағы кейбір тропикалық ормандарда тіршілк етеді.Аталықтары 6,5-7,5 см ұзындыққа дейін жетеді,оның жартысы ұсақ өткір инелермен керілген жоғарғы жаққа кетеді.Ғалымдардың бақылауы бойынша,аталықтар аналықтармен ұшырасу үшін ағаш діңдерімен 20-25 м биіктікте орналасқан ұшар басына өрмелеген кезде жақтары жәрдемге келеді,және біздің бұғы-қоңыздарға ұқсас жақты қарсыластарымен айқаста пайдаланады. Грант мүйізділері ағаш сөлдерімен қоректенеді. Грант мүізділері-Халықаралық Қызыл кітапқа енгізілген сирек түр.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Балалардың энциклопедиясы РОСМЭН, Жәндіктер, Мәскеу Росмэн 2012.