Мұхали
Гун Гуаның ұлы Мұхали( Мұқылай, 1170 жылы дүниеге келіп,1223 қайтыс болған)–жалайырдың беделді батыры және Шыңғыс ханның әйгілі қолбасшыларының бірі.
Өмірбаяны[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1206 жылы құрылтайда Шыңғыс хан өз мемлекеттің шаңырағын көтеріп, қоластындағы елін тақсан бес мыңдыққа бөлінеді. Сонда Мұхали бірінші мыңдықты басқарушысы болып тағайындылады. Кейін оның аты елге еңбегі сіңген 88 қайраткерлердің ішінен үшінші болып аталған.Сондай–ақ, Шыңғыс ханның ең мықты тоғыз қолбасшысының ішіндегі төресі де осы Мұхали болды.Ол әуелі Уаң атағын(тайпа.өлке, билеуші) және Го Ван( ұлыс, ел билеушісі, қытайша), ал кейіннен Хуй Ун Чинсан тайшы лауазымына ие болады. Шыңғыс хан империясның тарихында “Го Ван” лауазымына ие болған адам жалғыз Мұхали ғана болады.1211 жылы Мұхали шүршіттерге шабуыл жасауға Си Ся жері арқылы әскерін өткізуге таңғұттардан рұқсат сұрап, оған қоса таңғұттардың елі мың әскерін көмекке қоса алады. Мұхали бірқатар шүршіт қалаларын баспы алған соң таңғұт–шүршіт шекарасында өзінің таңғұттың қосындарын қалдырып кері қайтады. Ал 1220-1222 жылдары Мұхали қолы Алтан патшалығының билігіндегі Хэбей, Хэдун,Шандун өлкесін бірінен соң бірін басып алды. Мұхали осылай қол бастап жүріп Шаньси өлкесінің Вэн Си Сян елді мекенінде 1223 жылы наурыз айында 53 жасында ауыр науқастан дүние салды.