Нарынқол ауданы
Нарынқол ауданы – Алматы облысының құрамында болған әкімшілік аудан, қазір Райымбек ауданы құрамында. Жері 7,2 мың км2. Халқы 43,6 мың (1974). Құрамында 8 сельсовет, 10 колхоз бар. Орталығы – Нарынқол селосы.
Табиғаты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Нарынқол ауданының оңтүстік-батыс бөлігін Тянь-Шянь тау жүйесіне кіретін Теріскей Алатауының көптеген тау жоталары алып жатыр. Солтүстігінде Кетпен жотасының оңт. беткейімен қоршалады. Оның оңтүстігінде теңіз деңгейінен биіктігі 3700 м-ден астам Қаратау т.б. кездеседі. Одан кейін биіктігі 1000-2000 м-ге жететін Текес тау аңғары бар. Пайдалы қазбалардан құрылысқа жарамды тас, әк тас, балшық, құм кездеседі. Климаты тым континенттік, қысы суық, жазы онша ыстық емес. Қаңтардың орташа температурасы – 14,50С, шілдеде 15,30С . Жауын-шашынның жылдық мөлшері 400-500 мм, биік таулы бөлікте одан да жоғары. Жерінен бірнеше тау өзендері ағады, олардың Текес, Баянқол, Шалкөдесу және Тұзкөл, Ақкөл, Қаракөл т.б. ірі айдындары бар. Жері тау шалғынды, күлгіндеу, қызыл қоңыр, сортаңдау топырақты келеді. Өсімдіктерден шырша, қарағай, арша, қайың, тал, бұталар, әр түрлі шөпті шалғын, қамыс т.б. өседі. Биік таулы бөлігінде арқар, барыс, сілеусін, тау теке, ақ тышқан; орманды жерде аю, марал, елік, жабайы шошқа, суыр, бүркіт, ұлар, кекілік, бөдене; далалы бөлігінде қасқыр, түлкі, қоян, борсық, сартышқан, қосаяқ; сулы өңірде ондатра, үйрек т.б. мекендейді.
Халқы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Негізгі халқы – қазақтар (95%); сонымен бірге орыс (2,5%), ұйғыр (2,0%) т.б. ұлттардың өкілдері тұрады. Халықтың орташа тығыздығы 1 км²-ге 6 адамнан. Тұрмыс қажетін өтейтін комбинат, орман шаруашылығы, баспахана, кірпіш заводтары, колхоз орталықтарында а.ш. машиналарын жөндейтін шеберханалар, электр станциялары т.б. бар.
Шаруашылығы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Нарынқол ауданы – облыстағы ірі ауыл шаруашылығы аудандардың бірі. Мұнда әсіресе қой шаруашылығы дамыған. Ауыл шаруашылығына пайдаланылатын жері 515,3 мың га (1974), оның ішінде егістігі 70 мың, тыңайған жері 0,8 мың, шабындығы 21,2 мың, жайылымы 428,0 мың га. Орман 27,2 мың га. Егіс көлемі 70 мың га(1974), оның 55 мыңы дәнді, 15 мыңы жем-шөп дақылдар. 1974 жылдың басында 8,2 мың мүйізді ірі қара, 475,5 мың қой мен ешкі, 9,7 мың жылқы болды. Автомобиль транспортының үлесі басым.
Оқу ағарту ісі мен денсаулық сақтау[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Нарынқол ауданында 3 бастауыш, 5 сегіз жылдық, 10 орта мектеп, 2 кәсіптік-тех. уч-ще, 32 клуб, 21 кітапхана, 21 кино қондырғы, 9 денсаулық сақтау мекемелері бар(1974). 1936 жылдан “Советтік шекара” газеті шығады.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
М.Қ.Қаратаев. Қазақ совет энцеклопедиясы