Одақтас республикалар шоқжұлдызында (мақала)

Одақтас республикалар шоқжұлдызында – Қаныш Сәтбаевтың КСРО Конституциясы күніне орай жазылған публицисттік мақаласы. 1944 жылы 5-желтоқсанда «Казахстанская правда» газетінде жарияланған. Талым басқалармен терезесі тең республикаға айналған Қазақстан халқының бесжылдықтар барысында қол жеткізген табыстарын тілге тиек ете отырып, бұл еңбекшілердің өз қолдарымен жасаған игіліктері екенін баса көрсетеді. Міне, сондықтан да, гитлершілер елімізге тап бергенде әр жауынгер, әр жұмысшы сол өз иелігін, мал-мүлкін қорғау үшін қолына қару мен қайла алды.

Сәтбаев осы тұста қан майданда қаһармандық көрсеткен Төлеген Тоқтаров, Мәлік Ғабдуллин, Мәншүк Мәметова, Әлия Молдағулова, Сергей Луганский, Агәділ Сұханбаев, Тілеуғали Әбдібеков, Әшірәлі Османәлиев сияқты батырлардың есімдерін атайды да елдегі еңбек майданындағы табыстарға тоқталады. Сұрапыл соғыс жасампаз ел еңбекшілерінің сағын сындыра алмаған, әркімнің отаншыл жүрегін кернеген өшпенділік олардың күш-жігерін тасытып, еңбегін еселеп арттырған. Шаруашылықтың қай саласында болмасын өнім шығару еселеп артқан.

Мысалы, Қазақстанда мұнай өндіру 1943 жылы соғысқа дейінгі 1940 жылдағыдан 43,4 % өскен. Республика марганеці қиын-кыстау кезеңде Орал зауыттарын қамтамасыз етті, ферроқорытпа, никель, қорғасын, вольфрам жеткілікті мөлшерде шығарылды. Ауыл шаруашылығының табыстары да аз емес. Егістік жер көлемі 630 мың га-ға ұлғайып, соғыстың үш жылында мемлекетке соғысқа дейінгі үш жылдағыдан астық 760 мың центнер, картоп 640 мың центнер, ал көкөніс 566 мың центнер өнім артық тапсырылған. Ғылымдағы жетістіктер де қуанарлық. Соғыс жылдарында ғылым кадрлар қатары 276-дан 700 адамға дейін өсіп, 260 ғылым экспедиясиясы отряд жұмыс істеген. Осының бәрі әділ конституция әперген теңдіктің арқасы дейді ғалым; ол сол кезеңдегі қалыптасқан идеологиялық қағидаларға сай тұжырым жасаған.