Окказионализм
Окказионализм (лат. оссаsо саusа- кездейсоқ себеп )- жан мен тәнің өзара әсер етуін түсіндіріп болмайды деген ұғымды женіп шықпақшы болған (17 ғ.) діни-идеалистік бағыт. Бүл бағыттың төркіні Декарттың дуализміне барып тірелді. Окказионализмнің басты өкілдері Клауберг, Гейлинкс, Мальбранш т. б. Картезиандық дуализмнің жан мен тән арасындағы өзара әсер етуін дұрыс түсіндіре алмаушылығы Окказионализм бағытына негіз болды. Окказионализм жан мен тән арасында өзара әрекет болуы мүмкін емес дейді. Окказионализм тәжірибедегі материалдық себептерідің бәрі шындығында нағыз «әрекетші» себепке , құдайға байланысты дейді. Окказионализм жан мен тән арасындағы өзара әрекет құдайдың үздіксіз белсене араласуынан туатын «ғажайып» нәтижесі деп санайды. Мальбранш картезианшылдықты идеалистітік тұрғыдан өндеп шығады. Бұлардың қозғаушы күші құдай ғана деп шешті . Сонымен Окказионализм психофизик. себептерді сынаудан жалпы материялық себептерді жоққа шығаруға көшті .
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- М.Қ.Қаратаев, Қазақ совет энцеклопедиясы. 4 том. 672 бет. Мұрағатталған 20 ақпанның 2017 жылы.
- Введенский А.И. , Декарт и окказионализм, Берлин – П.-М., 1922; Быховский Б. Э., Философия Декарта, М.-Л., 1940, с. 138-48.