Орта ғасырдағы Жетісу өлкесінің астаналары

Ежелгі түрік мемлекеттерінде қарахандар кезінде, сонан соң моңғолдар кезінде көшіп-қону аумағына шектеу қойылады, көшіқон бағдары тұрақтанады, тұрақты қысқы және жазғы қоныстар бекітіледі, егіншілік дамиды, жекелеген рулық бөлімшелерде отырықшылыққа көшу басталады. Мемлекеттік бюрократтық аппарат жетіліп, ортақ тіл мен жазу қалыптасады, сауда және дипломатиялың байланыстар дамиды. Осы жағдайда қалалардың әкімшілік, қолөнер, сауда, мәдениет орталықтарына қалыптасуы өтеді.
Әрекеттестіктің мәдениеттанулық аспектісі шеттен алу, еліктеу, ықпалдасу құбылыстарымен сипатталады. Мысалы, отырықшы халық көшпелілерден қару-жарақ түрін, зергерлік әшекейлерді, қымбат металдардан жасалған ыдыстарды алды. Әйтсе де, отырықшы халық жалаң көшіру жолымен жүрген жоқ, олар бұл бұйымдарға өзіндік айрықшалық элементтерін енгізді.
Ортағасырлың қоғамның әскери ақсүйектік ортасымен байланысты мәртебелі бұйымдарды «өткізіп берген» көшпелілер өздерінің бұл бұйымдарға деген сұранысын тек дамыған қалалың қолөнері болғанда ғана толық қанағаттандыра алатын еді. Осы- лайша, көшпелілер мен малшылар сұранысы қалалық қолөнердің дамуына себепші болды, ал ежелгі хандары қалалар салуға мүдделі еді. Сонымен бірге отырықшы өмірге ден қойған малшы қауымы отырықшы халықтан құрылыс ісін үйренді, ал түрік ақсүйектері сарай кешендерін тұрғызу және оны әшекейлеу үшін құрылысшыларды отырықшы елден шақырды.
Материалдық мәдениет саласындағы әрекеттестікті айтқанда, бұл мәселеде этникалық процестерді айналып өту мүмкін емес. Этникалық әрекеттестік көші-қонның екі түрімен: халықтың улкен топтарының қоныс аударуымен («Халықтардың ұлы қоныс аударуы», соғды отары және түрік жаулаушылығы, моңғол шапқыншылығы) және халықтың шағын топтарының - уағыздаушылардың, саудагерлердің - қоныс аударуымен сипатталды. Мұндай қоныс аударулармен бірге біріктіру сипатындағы қарқынды этногенетикалық процестер ілесе жүрді.