Оңашаланған мүше

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту

Оңашаланған мүше - өзіне қатысты сөзді интонациялық жағынан ерекшелеп, нақтылып тұратын айқындауыштың түрі. Оңашаланған мүше алдындағы сөзді заттық, шақтық, мағыналық жақтарынан айқындап тұрады (Тойға Жақсыбай ақсақалдың балаларының барлығы да - Айқын да, Сапар да, Батырбек те, Жомарт та келді). Оңашаланған мүше сөйлем мүшелерін түгелге жақын айқындап тұрады. Демек, бастауышты ғана емес, толықтауышты (Тойға жиналғандар Жақсыбай ақсақалдың барлық балаларына - Айқынға да, Сапарға да, Батырбекке де, Жомартқа да - риза болды), анықтауышты (Жақсыбай ақсақалдың барлық бапаларының барлығының да - Айқынның да, Сапардың да, Жомарттың да, Батырбектің де жоғары білімдері бар), пысықтауышты да (Зәресін ұшырып, қорқытып алмайын деп, сыпайы, ақырын дауыспен, өзгелерге естіртпей, нәзік сөйледі) айқындайды. Тілдің мүмкіндігіне қарағанда, синтаксистік тұрғыдан бірыңғай мүше сияқты көрінгенімен, баяндауыштың да оңашаланған мүшелері бар деуге болады (Ашулы екені түрінен көрініп тұр: ызғарлы, қату, зілді немесе Ол әрдайым өзін мәдениетті ұстай біледі: дауыс көтермейді, жалынбайды, жарамсақтанбайды, өтірік-өсек айтпайды). Оңашаланған мүшенің сөз шеберінің стилистикалық ерекшеліктерін тануда, әдеби тілдің байлығын, тілдің оралымдылығын арттыруда қызметі зор.[1]

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы: Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігі, Қазақстан даму институты, 1998 жыл, 509 бет. ISBN 5-7667-2616-3