Рафаэль Бомбелли
Рафаэль Бомбелли (итал. Rafael Bombelli, 1526 жылы қаңтарда Польша～1572) Италиян математигі, инженері. Италияның мәдениеттің қайта гүлдену кезеңіндегі ең соңғы алгебра зерттеушісі. Оның зерттеулері Еуропа математикасының дамуына өзіндік үлесін қосып кетті.
Еңбектері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ол уақытының көп бөлігін Италияның орта бөлігіндегі Уардижина шатқалындағы құнарлы жерлерді ашуға жұмсаған. Осы жұмыста жүріп бос уақыттарында математиканы зерттеумен айналысқан. ⅩⅥ ғасырдағы Италияда теңдеулерді шешу тәсілі ең маңызды орында тұрған кез еді. Л.Паколиден (Paciloi L 1445～1517-Италия математигі) соң Феро Дел.С(1510),Н. Тарталия,Ж.Кардано,Л.Ферари қатарлы математиктер жалғастырды. Бомбелли жоғарыдағы ғалымдардың зерттеу жұмысын ары қарай зерттеу керектігін , бұдан да жоғары нәтижелерге қол жеткізуді ойлайды. Ол Римде сапарда жүрген кезде көне гректің атақты математигі Диофанттің «Арифметика» деген кітабының колдан көшірілген көшірме нұсқасын оқып қатты әсерленеді.осы кітаптың оның соңғы зерттеуіне көмегі көп болады. Оның басты еңбегі «Алгебра ғылымы» деген атпен 1557～1560 жылдары аралағында жазылып , 1572 жылы Польша баспасынан жарық көреді. өкінішке орай, көп өтпей қайтыс болады да, кітабының соңы бөлімі жарық көрмей қалады.300 жыл өткеннен кейін ғана оның қолжазбасы табылып(1923 жылы) 1929 жылы баспадан толық шығады.«Алгебра ғылымын» бес тарауға бөліп жазбақ болған: 1-тарауда, алгебраның негізгі ұғымдары мен есептеу әдістері; 2-тарауда, әртүрлі символды енгізуден бастап, бірінші дәрежелі теңдеулерді шешуге дейінгі жолдары көрсетілген; 3-тарауда көптеген жаттығу есептері мен қолданбалы есептерді берген; 4-тарауында,геометриялық әдістің алгебрада қолданылуын көрсеткен; 5-тарауда алгебралық амалдар арқылы геометриялық есептерді шығару жолдарын түсіндірген. Соңғы екі тарауы бітпей қалған. Бомбллиден бұрынғылары 3-дәрежелі теңдеулерді шешудің әдеттегі жолдарын тапқан, бірақ, келтірілмейтін жағдайын(яғни, дискриминанты теріс болып, жорамал сандардан түбір алуға) келгенде сол замандағы математиктер амалсыз қалған. Оның ең басты еңбегі осы жорамал сандарды жаттық пайдалана білгендігі еді.бұндай жағдайды дәлелдеу үшін сөз жоқ 3 нақты түбірі болу шарт. 4-дәрежелі теңдеуде де осындай жалпы жолмен дамытады.
Сілтеме[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Бомбелли «Алгебрасы» (итал.).