Ригель (жұлдыз)
Ригель — кішкентай гамма серігі бар қызықты жұлдыз. Бұл шамамен 860 жарық жыл алыс, бірақ өте жарқын, бұл біздің аспандағы жетінші жарқын. Оның атауы "аяғы" үшін араб тілінен шыққан және ол шын мәнінде Орион шоқжұлдызы, аңшы аяғының бірі. Астрономдар Ригельді B8 типі ретінде жіктейді және төрт жұлдызды жүйенің бір бөлігі екенін анықтады. Ол сондай-ақ қысқы алты бұрышты бөлігі болып табылады және жыл сайын қазан-наурыз айынан көрінеді.[1]
Жалпы мәліметтер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Күн жүйесіне жақынырақ, мұндай жарқыраған жұлдыз болмайды. Оның энергиясының күші орасан зор, ол Күннен 85000 есе жарқырайды. Айналмалы көлденең айналадағы кеңістікті жарықтандырады. Оның арқасында Орион шоқжұлдызында шаңды бұлттар көрінеді. Белгілі тұмандықтарға сиқыршылардың басы және Орион тұмандығы жатады. Ригель, қуатты прожектор сияқты, оларды бақылау үшін жарықтандырады.
Құрылымы мен құрамы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Бұл алып жалғыз емес. Бұл A, Б және C әріптерімен белгіленген үш жұлдыз жүйесінің бір бөлігі, Ригель Б және Ригель C Ригель А-ға қарағанда 500 есе аз жарқырайды. Өткен ғасырдың басында бірнеше ондаған жылдар бойы ғалымдар Ригель Б және Ригель С туралы пікір таластырды, кейбіреулері оларды екі түрлі объект, ал басқалары қос жұлдыз деп тұжырымдады. Қазіргі заманғы технологиялар Ригель Б және Ригель C спектроскопиялық тұрғыдан екілік жұлдыздар екенін анықтауға мүмкіндік берді. Оларды тартылыс күші біріктіреді. Ригель Б Ригель C-ге қарағанда әлдеқайда күшті, олардың жалпы ауырлық орталығы бар, олардың айналасында 9, 8 күн айналады. Ригель мен осы екілік жүйенің арақашықтығы 2200 AU құрайды.
Физикалық сипаттамалары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ригель көк-ақ жарықпен керемет жанып тұрады. Температурасы цельсий бойынша 11000 градус. Диаметрі шамамен - 95 миллион км. Күннен 68 есе артық. Бұл айнымалы жұлдыз. Оның бетінде болып жатқан процестер пульсацияны тудырады, бұл өзгермелі жарқырауда көрінеді.
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Жұлдызды арабтар Ригель деп атады. Бұл сөз "Аяқ" дегенді білдіреді. Ежелгі араб астрономдары ең әдемі жұлдыздардың атауларының лирикалық мағынасына алаңдамаған және оларды жұлдыздар шоғырындағы орналасуына қарай қатаң түрде атаған сияқты. Мысырлықтар Ригельді құдайға айналдырып, оны жұлдыздардың патшасы деп санаған. Олар бұл өлгендердің құдайы Осиристің аспандағы бейнесі деп санады. Орыс астрономы В.Я. Струве Ригельді егжей-тегжейлі зерттеді. 1831 жылы ол жұлдыздың екілік теориясын алға тартты.
Аспандағы позициясы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Көлденең тіреуішті жеңіл бұлттың арасынан табу қиын емес. Құрамында Ригель бар Орион шоқжұлдызы - көкжиектің үстіндегі көрнекті және оңай танылатын шоқжұлдыз. Орионның белдеуі бірден көзге түседі - бір сызықта орналасқан үш жұлдыз. Белдіктің жоғарғы жұлдызынан көзіңізді төмен түсіріңіз де, аяғыңызды шетке қойғандай етіп, бүйіріңізге сәл еңкейтіңіз. Ригель сіздің көзқарасыңыздың жарқын нүктесі болады.[2]