Салгир

Салгир, салғыр (араб., парс. және түрікше — салғұр, сарвур, салур, саллар, ұйғырша — салғар, қыт. сала-эр, т.б.) — ежелгі түркі-оғыз тайпасы. Алғашқы деректер 5 ғасырда Арал теңізінен Дунайға дейінгі аралықты мекендеген көшпелі халықтар ішіндегі “сарағұр” деген атпен грек-византия жылнамашылары мен саяхатшыларының еңбектерінде ұшырасады. Салгирлер халықтардың ұлы қоныс аударуына қатысқан тайпа ретінде аталады. 6 ғасыр деректерінде салгирлер (саху) Әмударияның төменгі сағасын мекендейтін халықтар қатарында аталса, Махмұт Қашқари (11 ғ.) оларды оғыз тайпалары одағына жатқызады. Рашид әд-Дин (13 ғ.) Оғыз ханның кейінгі ұрпақтарының қатарында салырды атайды. Осы автордың мәлімдеуіне қарағанда, салгирлер ұзақ уақыт бойы “мәлік” (билеуші) дәрежесіне ие болып, Ирандағы атабектер әулетінің (1148 — 1247) негізін салған. Ал “Шайбанинамада” (16 ғ-дың басы) Түркістанды мекендеген салур-қазақ руының болғаны айтылады. Ежелгі салгирлер ұрпақтарының бір бөлігі қазіргі уақытта ҚХР-де тұрады. Салгир атауының шығу тегі жайында көптеген болжамдар бар. 1245 ж. шыққан араб-түрік-моңғол сөздігінде салгир парсы тілінен аударғанда “қолбасшы” мағынасын береді.