Сақалды акулалар отряды

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту

Бұлар тропиктік теңіздерде мекендейді. 2 арқа жүзбе қанаттары, көптеген түрлерінің созбағында мұрты болады. Отрядтың екі тұқымдасы бар, олар: мұртты акулалар тек қана жиектік белдеме мекендейді, китпішінді акулалар нектондық ортада тіршілік ертеді.

Мұртты акулалар тұқымдасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Бұл акулаларға арқа жүзбе қанаттардың құрсақ жүзбе қанаттарының соңында арқаның артқы бөлігінде болу тән қасиет. Екі бүйірінде ауыз бен жүлге арқылы қосылған мұртшалары болады. Тістері көп ұшты, ұсақ. Бұл тұқымдастың бірнеше ондаған түрлері бар. Мұртты акулалар арасында ашық реңді түрлер көп, олардың көпшілігінде басты екі бүйірінде балдырлар арасында тасалануға бейімделген шашақтары болады. Бұл акулалардың денесі әдетте ұсақ және орташа мөлшерлі болып келеді. Дегенмен, кейбір түрлерінің тұрқы 3-4 метрге дейін жетеді. Мұртты акулалар - су түбінде тіршілік ететін жануарлар, олардың жемі – су түбіндегі омыртқасыз жәндіктер мен балықтар.

   Тірілей жұмыртқа шабақтайды немесе жұмыртқа салады. Атлантикада және Тынық мұхитта мәпелек акула мекендейді. Бұл ірі балық, реңі сары, қоңырқай реңкті, тропиктік суды ұнатады. Тірілей жұмыртқалағыш, отызға жуық ұрық көтереді. Таяз суларда жұптасады, яғни, шағылысады. Аталығы аналықты көкірек жүзбе қанатына тістеп тоқтатады да, бірлесіп айналып жүріп аз уақыт күйттік құйқылжумен аяқталады. Бұл акулалар баяу қозғалады, бас-аяқты ұлулармен, таңқышаяндармен, асшаяндармен, теңіз кірпілерімен және балықтармен қоректенеді. Мәселен, мәпелек акулалар адам үшін қауіпсіз деп саналады. Дегенмен, шомылушыларды әжептәуір жарақаттайтын жағдайлары да болып тұрады. 
Осы тұқымдасқа сақалы акулалар немесе воббенгонглар да жатады, олар Тынық мұхиттың батыс бөлігінде мекендейді.  Олардың денесіндегі қоңыр түсті әр алуан теңбілдер және жолақтар безендірген, ал бастың алдыңғы бөлігінде қою, етті шашақтары болады, шашақтар оларды мекендеген жеріндегі балдырлардың ортасында жасырынуға бейімдейді. Сақалды акулалардың тұрқы кейде 3 метрге  дейін жетеді. 
 Жолақ реңді жолақ акулада осы тұқымдасқа жатады, олар жұмыртқа салады, мүйізденген өскіні бар сопақ жұмыртқаларды су түбіне салады. Тынық және Үнді мұхиттарында таралған, адам үшін қауіпсіз. 

Кит пішінді акулалар тұқымдасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Бұл тұқымдаста бір ғана түр кит пішінді акула бар, оның тұрқы 15-20 метр. Орташа салмақты акуланың тұрқы 11-12 метр, салмағы 11-14 тоннаға дейін жетеді. Ол суы жылы мұхиттардың барлығында кездеседі және кең таралған , алайда қоңыр салқын суларда сирек ұшырасады. Бұл күшті тұлғалы және тұмсық ұшында болатын үлкен аузымен қомақты майда жемді қарқып алуға бейімделген. Олардың көзі кішкене, ал желбезек саңылаулары үлкен. Құйрық жүзбе қанатының үстіңгі қалағы үлкен. Қошқыл денесінде сансыз ақтаңдақтар болады. Планктондық ұсақ - түйектер – шаянтәріздестер, ұсақ балықтар, кальмарлар түсіп, желбезек ендірмелерінің тор түзетін желбезек саңылаулары арқылы да ауыз қуысында да түскен олжаны тұтып қала алатын бірнеше мыңдаған ұсақ тісшелері бар жақ сүйектерден де шығып кете алмай, кең ашылған аранға тап болады. Кит пішінді акула момын мінезді және аквалангистерге қауіп келтірмейді. Алайда сүңгімен жарақаттаса, құйрығымен соғып, балықшының кішкене қайығын күл-талқан ете алады немесе жүзушіні қатты жарақаттайды.

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

[1]

  1. «Балықтар. Қосмекенділер. Жорғалаушылар». Атамұра баспасы 2004 ISBN 978- 601-306-053-8