Сақтау (жантану)

Сақтау (жантану) — психологияда естің негізгі үрдістерінің бірі ретінде қарастырылады. Есте қалдыру дегеніміз — жаңадан қабылданған бейнелер мен материалдарды, олардың мәнін есте бұрынғы сақталғандармен байланыстырып отыру. Есте қалдыру үрдісі талғамалы. Өйткені, біз санамызға бұрын әсер еткен нәрселер мен құбылыстардан, болмыс пен оқиғалардан өмір мен тіршілікке қажетті материалдарды ғана тұрақтандырып, жадымызда қалдыруды мақсат етеміз. Есте қалдыру, арнайы есте қалдыру, еріксіз есте қалдыру болып екіге бөлінеді. Еріксіз есте қалдыруда адам алдына арнайы мақсат қоймайды.

Есте қалдыру шарттары

Арнайы есте қалдыру үшін мынадай шарттар қажет:

• 1) арнайы мақсат қою, оны меңгеруге ұмтылу;
• 2) есте қалдырудың әлеуметтік, тәжірибелік мәнінің адам қажетіне байланысты болуы;
• 3) есте қалдыруды жоспарлап, оқылған материалдардың жемісі мен оның ішінен еске түсерлік түйінді мәселелердің ізін, мәнін білу;
• 4) сол мән-мағыналарды түсіну үшін оларды ойлау үрдісімен тығыз ұштастыру;
• 5) қабылдаған нәрселердің байланыс жүйелерін, тірек боларлық желісін табу;
• 6) қабылдаған нәрселерді өз сөзімен құрастыру, сөйтіп қажетті материалдарды есте қалдыруды жеңілдету;
• 7) өз еңбегін, оқуын дұрыс ұйымдастыра білу;
• 8) сапалы түрде қайталап, пысықтап отыру.

Мұндай талаптарды орындау адамның ақыл-ой кені болып саналатын ес пен жадында сақтауын дамытып отыруға пайдалы ықпал етеді. Есте сақтаудың тиімді тәсілі мен жемісті болуы қажетті материалдарды қайталап (жаттап) алуға байланысты. Бұл тәсілдің де өзіндік амал-әрекеті, жүйесі бар. Кез келген (қайталау) жаттау жемісті бола бермейді. Ғылымда есті дамытуға арналған жаттау тәсілін — мнемоника деп атайды Бұл латын сөзінен шыққан. Мәнісі — қайталап жаттап алу амалы, есте сақтауды дамытудың тиімді жолының бірі.