Соқпалы музыкалық аспаптар

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту

Соқпалы музыкалық аспаптар — дыбыстар соққы арқылы шығарылатын музыкалық аспаптар тобы (шайқалу арқылы) (балғашықтар, тоқпақтар, таяқшалар және т.б.) дыбыстық дене арқылы (мембрана, металл, ағаш және т.б.). барлық музыкалық аспаптардың ішіндегі ең көп санды музыкалық аспаптар.

Соқпақты аспаптардың жіктелуі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Соқпақты музыкалық аспаптар мен соқпақты музыкалық аспаптардың формаларының түрлерінің көптігі олардың жіктелуінің бірнеше нұсқаларының қалыптасуына әкелді. Бір ғана аспап бірнеше топқа арналуы мүмкін.

Дыбыс шығаруы жағынан соқпалы аспаптар бірнеше түрлерге бөлінеді: Дыбыс шығаруының белгілі жоғарылығы бар соқпалы музыкалық аспаптар, олар дыбыс қатарының белгілі бір ноталарына арналып жөнге келтіліуі мүмкін. Ондай аспаптарға литаврлар, ксилофондар, вибрафондар, қоңыраулар және т.б. жатады;

• Дыбыс шығаруының белгілі жоғарылығы жоқ соқпалы музыкалық аспаптар, олар дыбыс қатарының белгілі бір ноталарына арналып жөнге келтіле алмайды. Ондай аспаптардың ішіне — үлкен және кішкентай барабандар, үшбұрыштар, тарелкелер, бубендер, кастаньеттер және т.б. кіреді. Дыбыс қалыптастыру жағынан соқпалы аспаптар мынадай түрлерге жіктеледі:

Үлкен барабан жинағы

• Мембранофондар — дыбыстық денесі тартылған тері мембранасы немесе пластикалық мембранасынан тұратын музыкалық аспаптар. Оларға литаврлар, барабандар, бубендер, бонголар, дхолдар, том-томдар және т.б. жатады.

• Идиофондар — дыбыстық денесі барлық аспаптың өзі болып табылатын музыкалық аспаптар (үшбұрыш, ксилофон, маримба, вибрафон, қоңыраулар, билалар)Идиофондар материалы жағынан тағы да екі түрге бөлінеді

• Металлдық идиофондар, дыбыс шығарушы элементтері металлдан жасалған — үшбұрыш, вибрафон, қоңырау;

• Ағаштық идиофондар, дыбыс шығарушы элементтері ағаштан жасалған — ағаш қорапшасы, кореялық қоңыраулар, ксилофон.

Соқпалы аспаптардың ерекше тобын ішектік соқпалы аспаптар құрайды. Оларда дыбыс шығарушы денесі ішектер болып табылады. Ондай аспаптарға фортепиано, сонымен қатар цимбал сияқты халықтық аспаптарды жатқыза аламыз.

Перкуссия[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Классикалық соқпалы аспаптардың құрамына кірмейтін соқпалы аспаптардың қатары, оларға табла, дарбука, тамбурин, бубен, маракас, ковбелл, қоңыраулар, шейкерлер, конго, бонго, үшбұрыш, трещотка, ағаш қорапша, кастаньеттер, рейнстик, ағаш қасықтар және ондаған басқа да этникалық соқпалы аспаптарды жатқызады. Олар түрлі жиынтықтарда, музыкалық оркестрлер мен ансамбльдердің барлық түрлерінде қолданылады.

Перкуссиялық балғалар мен таяқшалар

Сонымен қатар тек қана соқпалы аспаптарда ғана ойнайтын музыка орындаушылары бар басқа да топтар бар: Малайзия, Африка, Үндістан, Оңтүстік Америка, Солтүстік халықтары. Ондай топтар дәстүрлі түрде тек ритуалды музыка ойнап, тек қана рәсімдік мерекелерді өткізеді. Көбінесе тайпаларда таралған. Сонымен қатар ондай аспаптарды сахнада кей кездері экзотикалық вокальдық-билеуші топтар қолданады.

Музыкадағы академиялық бағытта жұмыс жасайтын композиторлыардың ішінде тек қана соқпалы аспаптармен жүретін музыкалық шығармалары бар. Ресейде (КСРО) ондай топтардың ішінен алғашқысы Марк Пекарский ансамблі болды, олар соқпалы аспаптарда әлі күнге дейін ойнап келеді.

Сонымен қатар, мүмкін, ауыспалы мағынада қолданылса да (адам-перкуссия) соқпалы аспаптар арқылы «иерихондық труба» немесе өзіне көп адамдарды қарата алатын адамды Адам – Перкуссия деп атайды.

Соқпалы орнату[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Соқпалы орнату — музыкант-барабаншының музыкалық ойнауына бейімдерһлген барабандар, тәрелкелер және басқа да соқпалы аспаптар жиынтығы, приспособленный ондайлар көбінесе джазда, рокта немесе поп-музыкада қолданылады.Бөлек орнату аспаптары бойынша барабандық таяқшалар, түрлі щёткалар мен колотушкалар арқылы ойналады.

Хай-хэтте және бас-барабанда ойнау үшін арнайы педальдар қолданылады, сол себепті барабаншы арнайы орындықта отырып ойнайды.Музыканың түрлі жанрлары барабандық орнатылудағы аспаптардық құрылымының стилистикалық сәйкес келуін жақтайды.

Стандартты соқпалы орнатулардың құрамына келесі элементтер кіреді:

• Тарелкелер

• Барабандар

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

К. Купинский. Cоқпалы аспаптарда ойнау мектебі. — Мәскеу: Мәскеу типографиясы №6, 1981. — 206 с. — ISBN 5-7140-0918-5

Макс Клоц. Cоқпалы аспаптарда ойнау мектебі. — СПб, 2008. — 64 с. — ISBN 978-5-8114-0879-5