Стафилинидтер

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Стафилинидтер

Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Жануарлар
Жамағаты: Буын аяқтылар
Табы: Бұнақденелер
Сабы: Қатты қанаттылар
Тұқымдасы: Стафилинидтер
Екі-есімді атауы
Staphylinidae
Latreille, 1802

Биологиялық сипаты[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Стафилинидтер - 40 мыңнан аса түрі тіршілік ететін қоңыздардың ең қыруар тұқымдасы. Сырттай ол ересек қоңызға қарағанда,қандай да бір жәндіктің дернәсілін еске түсіреді. Оларға тән ең маңызды нышан - ұшы қырқылып қалғандай қысқа топшылары, ол тек құрсағының алдыңғы бөлігін ғана жауып тұрады. Оларға тігінен және көлденең айқасқан жұқа ұшқыш қанаттарын бүркеуге бұл толығымен жеткілікті. Құрсақтары ұзын, қозғалмалы және қоңыздар жүгіріп бара жатқанда оның жоғарғы ұшын жиі жырып алады. Әдетте бұл жәндіктер күн сәулесі түскен жерлерден қашқақтайды, өйткені қысқа топшылары оларды ылғал жоғалтудан нашар қорғайды. Бірақ көлеңкелі және ылғалды орындарда құп-құрғақ болып жүреді: оларды топырақтан,орман төсіемелерінен, тастардың астынан және ағаш үйіндісінен, борсыған өсімдік қалдықтарынан, көңнен, жануар өлімтігінен, саңырауқұлақтардан және гүл тостағаншасынан жолықтыруға болады.Стафилинидтердің басым көпшілігі – жыртқыштар. Және қоңыздар мен олардың дернәсілдері (ересек дарақтан оларды тек қанаттарының жоқтығы ғана ерекшелеп тұрады) шыбын мен қоңыздардың дернәсілдеріне, қуыршақтарына, көбелектердің жұлдызқұрттары мен қуыршақтарына, сона, қырықаяқ, кене, шырышты ұлу және бақа да ұсақ омыртқасыздардың дернәсілдеріне жаудай тиеді.

Тұқымдастары және олардың өмір сүретін жері[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Бізге таныс аңқыма стафилин (халық аузында ол “сасық қоңыз” деп айтылады) – ұзындығы 3 см болатын тұқымдастың ең ірі өкілі. Оның реңі қара, тек мұрттарының ұштары ғана жирен түстес. Барлық денесі нәзік талшықтармен бүркелген. Өз атауына ол денесіндегі арнайы бездер жағымсыз иіс шығарып тұратындықтан ие болған. Бұл иіс улы және шырыштары тиген жерін күйдіреді. Стафилинді татып көретін кесірткелер бірден оны түкіріп тастайды және делбе болған малдай басын ұзақ уақыт сілкілейді. Осындай химиялық қару тұқымдастың басқа да көптеген өкілдерінің иеншісіне тиген. Жағалау көкқанатын көк топшысынан және сарғылт реңінен оңай ажыратуға болады. Жағалау көкқанаты деп аталатын себебі,өзен мен тоғанның батпақты аймақтарында тіршілік етеді. Бұл қоңыз күндізгі өмір салтын ұстанады, оның ашық түсі улы екендігін паш етіп тұрады (улы заттар оның гемолимфасын құрайды) . Стафилинидтер әрқашан жылы, құрғақ және азық-ауқат, бүрге мен кенелерге кенелген кеміргіш індерінде тіршілік етеді. Ал олардың Оңтүстік Америкада мекендейтін кейбір түрлері ірі кеміргіштердің жүндес терісінен жайлы орын тапқан. Стафилинидтердің арасында құмырсқалардың да тұрақты тұрғындары кездеседі. Олардың біреулері барлық қалдықтарды жойып, құмырсқаларға илеуде тәртіп сақтауға жәрдемдеседі, басқалары құмырсқалардың жұмыртқалары мен дернәсілдерін талғажау етеді. Мұндай “жақсылықты білмейтін” тұрғынға ломезуха жатады. Оның өмірі жирен орман құмырсқаларының илеуінде өтеді. Бұл қоңыз құмырсқаларға есірткі өндіретін зат бөледі, сонымен ломезуханың құрсағындағы талшықтарды жалайды. Бұл қоңыздың дернәсілін құмырсқалар өз ұрықтарындай қолдарымен тамақтандырады.

Систематикасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Жалпы көп таралған түрлерінің саны 55 000(2009).Бұрынғы тұқымдастары өзіне 45000 түр қосты(1998 жылы),және де олар тұқымдас тармақтарға қосылды.Осы стафилинидтерді қазіргі кезде 4 тармаққа бөледі:

  • подсемейства Glypholomatinae, Microsilphinae, Omaliinae, Empelinae, Proteininae, Micropeplinae, Neophoninae, Dasycerinae, Protopselaphinae, Pselaphinae, Scydmaeninae
  • подсемейства Phloeocharinae, Olisthaerinae, Tachyporinae, Trichophyinae, Habrocerinae, Aleocharinae
  • подсемейства Trigonurinae, Apateticinae, Scaphidiinae, Piestinae, Osoriinae, Oxytelinae
  • подсемейства Oxyporinae, Megalopsidiinae, Steninae, Euaesthetinae, Solieriinae, Leptotyphlinae, Pseudopsinae, Paederinae, Staphylininae

Omaliinae MacLeay, 1825[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Proteininae Erichson, 1839[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  • Megarthrus Curtis, 1829
  • Metopsia Wollaston, 1854
  • Proteinus Latreille, 1796

Micropeplinae Leach, 1815[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  • Arrhenopeplus Koch, 1937
  • Micropeplus Latreille, 1809

Pselaphinae Latreille, 1802[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  • Триба Euplectini LeConte, 1861
    • Bibloplectus Reitter, 1882
    • Bibloporus Thomson, 1859
    • Euplectus Leach, 1817
    • Leptoplectus Casey, 1908
    • Meliceria Raffray, 1898
    • Plectophloeus Reitter, 1891
    • Pseudoplectus Reitter, 1881
    • Saulcyella Reitter, 1901
    • Trimium Aubé, 1833
  • Триба Batrisini Reitter, 1882
    • Batrisodes Reitter, 1882
    • Batrisus Aubé, 1833
  • Триба Goniacerini Reitter, 1882 (1872)
    • Amauronyx Reitter, 1881
    • Brachygluta Thomson, 1859
    • Bryaxis Kugelann, 1794
    • Bythinus Leach, 1817
    • Reichenbachia Leach, 1826
    • Rybaxis Saulcy, 1876
    • Trichonyx Chaudoir, 1845
    • Trissemus Jeannel, 1949
    • Tychus Leach, 1817
  • Триба Pselaphini Lateille, 1802
    • Centrotoma Heyden, 1849
    • Chennium Latreille, 1807
    • Pselaphaulax Reitter, 1909
    • Pselaphus Herbst, 1792
    • Tyrus Aubé, 1833
  • Триба Clavigerini Leach, 1815
    • Claviger Preyssler, 1790

Phloeocharinae Erichson, 1839[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  • Phloeocharis Mannerheim, 1830

Olisthaerinae Thomson, 1859[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  • Olisthaerus Dejean, 1833

Tachyporinae MacLeay, 1825[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  • Триба Mycetoporini Thomson, 1859 (= Bolitobiini Horn, 1877)
    • Bolitobius Samouelle, 1819
    • Bryophacis Reitter, 1857
    • Bryoporus Kraatz, 1857
    • Carphacis Des Gozis, 1886
    • Ischnosoma Stephens, 1829
    • Lordithon Thomson, 1859
    • Mycetoporus Mannerheim, 1830
  • Триба Tachyporini MacLeay, 1825
    • Cilea Jacquelin du Val, 1856
    • Coproporus Kraatz, 1858
    • Lamprinodes Luze, 1901
    • Lamprinus Heer, 1839
    • Sepedophilus Gistel, 1856
    • Tachinus Gravenhorst, 1802
    • Tachyporus Gravenhorst, 1802

Habrocerinae Mulsant & Rey, 1875[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  • Habrocerus Erichson, 1839

Trichophyinae Thomson, 1859[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  • Trichophya Mannerheim, 1830

Aleocharinae Fleming, 1821[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  • Триба Dorylogastrini Wasmann 1916
    • Berghoffia Kistner, 2003
    • Dorylogaster Wasmann, 1904
  • Триба Dorylomimini Wasmann 1916
    • Dorylocratus Wasmann, 1916
    • Dorylomimus Wasmann, 1902
    • Dorylonannus Wasmann, 1916
    • Jeanneliusa Bernhauer, 1936
  • Триба Ecitocharini Seevers, 1965
    • Campbellia Kistner & Jacobson, 1990
    • Ecitochara Wasmann, 1887
    • Ecitodaemon Reichensperger, 1939
    • Ecitomorpha Wasmann, 1889
    • Ecitophya Wasmann, 1900
    • Ecitoschneirla Kistner & Jacobson, 1990
    • Ecitosymbia Bruch, 1923
    • Ecitoxenia Wasmann, 1900
    • Retteneciton Kistner & Jacobson, 1990
    • Seeverseciton Kistner & Jacobson, 1990
  • Триба Ecitogastrini Fenyes, 1918
    • Ecitogaster Wasmann, 1900
  • Триба Aleocharini Fleming, 1821
    • Aleochara Gravenhorst, 1802
    • Tinotus Sharp, 1883
  • Триба Oxypodini Thomson, 1859
    • Подтриба Oxypodina Thomson, 1859
      • Acrostiba Thomson, 1858
      • Amarochara Thomson, 1858
      • Calodera Mannerheim, 1830
      • Cephalocousya Lohse, 1971
      • Chanoma Blackwelder, 1952
      • Chilomorpha Krasa, 1914
      • Crataraea Thomson, 1858
      • Devia Blackwelder, 1952
      • Dexiogya Thomson, 1858
      • Haploglossa Kraatz, 1856
      • Hygropora Kraatz, 1856
      • Ilyobates Kraatz, 1856
      • Ischnoglossa Kraatz, 1856
      • Mniusa Mulsant & Rey, 1875
      • Ocalea Erichson, 1837
      • Ocyusa Kraatz, 1856
      • Oxypoda Mannerheim, 1830
      • Parocyusa Bernhauer, 1902
      • Pentanota Bernhauer, 1905
      • Phloeopora Erichson, 1837
      • Poromniusa Ganglbauer, 1895
      • Pyroglossa Bernhauer, 1901
      • Stichoglossa Fairmaire & Laboulbene,1856
      • Thiasophila Kraatz, 1856
    • Dinardina Mulsant & Rey, 1873
      • Dinarda Samouelle, 1819
    • Meoticina Seevers, 1978
      • Meotica Mulsant & Rey, 1873
    • Tachyusina Thomson, 1859
      • Brachyusa Mulsant & Rey, 1874
      • Dasygnypeta Lohse, 1974
      • Gnypeta Thomson, 1858
      • Ischnopoda Stephens, 1835
  • Триба Athetini Casey, 1910
    • Acrotona Thomson, 1859
    • Actophylla Bernhauer, 1908
    • Alevonota Thomson, 1856
    • Alianta Thomson, 1858
    • Aloconota Thomson, 1858
    • Amischa Thomson, 1858
    • Anopleta Mulsant & Rey, 1874
    • Atheta Thomson, 1858
    • Brundinia Tottenham, 1949
    • Cadaverota Yosii & Sawada, 1976
    • Callicerus Gravenhorst, 1802
    • Coprothassa Thomson, 1859
    • Dacrila Mulsant & Rey, 1874
    • Dadobia Thomson, 1856
    • Dilacra Thomson, 1858
    • Dinaraea Thomson, 1858
    • Disopora Thomson, 1859
    • Dochmonota Thomson, 1859
    • Geostiba Thomson, 1858
    • Halobrecta Thomson, 1858
    • Hydrosmecta Thomson, 1858
    • Liogluta Thomson, 1858
    • Lundbergia Muona, 1975
    • Lyprocorrhe Thomson, 1859
    • Nehemitropia Lohse, 1971
    • Ousipalia Des Gozis, 1886
    • Pachnida Mulsant & Rey, 1874
    • Pachyatheta Munster, 1930
    • Paranopleta Brundin, 1954
    • Philhygra Mulsant & Rey, 1873
    • Pycnota Mulsant & Rey, 1874
    • Schistoglossa Kraatz, 1856
    • Thamiaraea Thomson, 1858
    • Tomoglossa Kraatz, 1856
    • Trichiusa Casey, 1856
    • Trichomicra Brundin, 1941
  • Триба Falagriini Mulsant & Rey, 1873
    • Borboropora Kraatz, 1862
    • Falagria Samouelle, 1819
    • Myrmecopora Saulcy, 1865
    • Bohemiellina Machulka, 1941
    • Anaulacaspis Ganglbauer, 1895
    • Cordalia Jacobs, 1925
    • Falagrioma Casey, 1906
    • Myrmecocephalus MacLeay, 1871
  • Триба Lomechusini Fleming, 1821 (= Myrmedoniini Thomson, 1867)
    • Drusilla Samouelle, 1819
    • Үлгі:Bt-ruslat
    • Lomechusoides Tottenham, 1939
    • Zyras Stephens, 1835
  • Триба Homalotini Heer, 1839
    • триба Gyrophaenina Kraatz, 1856
      • Agaricochara Kraatz, 1856
      • Encephalus Kirby, 1832
      • Gyrophaena Mannerheim, 1830
    • триба Bolitocharina Thomson, 1859
      • Bolitochara Mannerheim, 1830
      • Euryusa Erichson, 1837
      • Heterota Mulsant & Rey, 1874
      • Leptusa Kraatz, 1856
      • Phymatura J. Sahlberg, 1876
      • Tachyusida Mulsant & Rey, 1872
    • триба Silusina Fenyes, 1918
      • Silusa Erichson, 1837
    • триба Homalotina Heer, 1839
      • Anomognathus Solier, 1849
      • Homalota Mannerheim, 1830
      • Pseudomicrodota Machulka, 1935
      • Thecturota Casey, 1893
      • Rhopalocerina Reitter, 1909
      • Clavigera Scriba, 1859
      • Cyphea Fauvel, 1863
  • Триба Placusini Mulsant & Rey, 1871
    • Placusa Erichson, 1837
  • Триба Autaliini Thomson, 1859
    • Autalia Samouelle, 1819
  • Триба Phytosini Thomson, 1867
    • Arena Fauvel, 1862
    • Phytosus Curtis, 1838
  • Триба Diglottini Jacobson, 1909
    • Diglotta Champion, 1887
  • Триба Hygronomini Thomson, 1859
    • Hygronoma Erichson, 1837
  • Триба Hypocyphtini Laporte de Castelnau, 1835 (= Oligotini Thomson, 1859)
    • Cypha Samouelle, 1819
    • Holobus Solier, 1849
    • Oligota Mannerheim, 1830
  • Триба Myllaenini Ganglbauer, 1895
    • Myllaena Erichson, 1837
  • Триба Gymnusini' Heer, 1839
    • Gymnusa Gravenhorst, 1806
  • Триба Deinopsini Sharp, 1883
    • Deinopsis Matthews, 1838

Scaphidiinae Latreille, 1807[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  • Триба Scaphidiini Latreille, 1807
    • Scaphidium Olivier, 1790
  • Триба Scaphisomatini Casey, 1894
    • Scaphisoma Leach, 1815

Oxytelinae Fleming, 1821[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  • Триба Delasterini Reitter, 1909
    • Deleaster Erichson, 1839
    • Syntomium Curtis, 1828
  • Триба Cophrophilini Heer, 1839
    • Coprophilus Latreille, 1829
    • Coprostygnus
    • Coprotrichus
    • Homalotrichus
  • Триба Thinobiini J. Sahlberg, 1876
    • Aploderus Stephens, 1833
    • Bledius Samouelle, 1819
    • Carpelimus Kirby, 1819
    • Manda Blackwelder, 1952
    • Ochthephilus Mulsant & Rey, 1856
    • Planeustomus Jacquelin du Val, 1857
    • Thinobius Kiesenwetter, 1844
    • Thinodromus Kraatz, 1858
  • Триба Oxytelini Fleming, 1821
    • Anotylus Thomson, 1859
    • Oxytelus Gravenhorst, 1802
    • Platystethus Mannerheim, 1830

Steninae MacLeay, 1825[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  • Dianous Samouelle, 1819
  • Stenus Latreille, 1796

Euaesthetinae Thomson, 1859[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  • Edaphus Motschulsky, 1857
  • Euaesthetus Gravenhorst, 1806

Paederinae Fleming, 1821[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  • Achenium Leach, 1819
  • Astenus Stephens, 1833
  • Chloecharis Lynch, 1884
  • Lathrobium Gravenhorst, 1802
  • Lithocharis Dejean, 1833
  • Luzea Blackwelder, 1952
  • Medon Stephens, 1833
  • Ochthephilum Stephens, 1829
  • Paederidus Mulsant & Rey, 1877
  • Үлгі:Bt-ruslat
  • Pseudomedon Mulsant & Rey, 1877
  • Rugilus Samouelle, 1819
  • Scopaeus Erichson, 1840
  • Sunius Stephens, 1829

Staphylininae Latreille, 1802[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  • Триба Xantholinini Erichson, 1839
    • Gauropterus Thomson, 1856
    • Gyrohypnus Mannerheim, 1830
    • Hypnogyra Casey, 1906
    • Leptacinus Erichson, 1839
    • Leptophius Coiffait, 1983
    • Megalinus Mulsant & Rey, 1877
    • Nudobius Thomson, 1860
    • Phacophallus Coiffait, 1956
    • Xantholinus Dejean, 1821
  • Триба Othiini Thomson, 1859
    • Atrecus Jacquelin du Val, 1856
    • Othius Stephens, 1839
  • Триба Philonthini Kirby, 1837
    • Bisnius Stephens, 1829
    • Cafius Stephens, 1829
    • Erichsonius Fauvel, 1874
    • Gabrius Stephens, 1833
    • Gabronthus Tottenham, 1955
    • Neobisnius Ganglbauer, 1895
    • Үлгі:Bt-ruslat
    • Rabigus Mulsant & Rey, 1876
    • Remus Holme, 1837
  • Триба Staphylinini
  • Триба Tanygnathinini Reitter, 1909
    • Atanygnathus Jacobson, 1909

Фотогалерея[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Дерек көздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  • Балалардың энциклопедиясы РОСМЭН,Жәндіктер,Мәскеу Росмэн 2012.

Сыртқы сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]