Талай сөз бұдан бұрын көп айтқанмын

«Талай сөз бұдан бұрын көп айтқанмын» - Абайдың 1895 ж. жазған өлеңі. 4 тармақты 3 шумақтан тұрады. 90-жылдар Абайдың ақындық қуатының барынша толысып, поэзиясында халықтың қамын жеген азаматтық сарын күшейе бастаған тұс болатын. Бұрын ақын өлеңдерінде махаббат, табиғат туралы, тіршілікте кездесіп қалатын кейбір көлеңсіз құбылыстарды сынау басты тақырып болып келсе, енді ел өмірінің келелі мәселелері басым сипат ала бастайды. Өз халқын шын сүйген, оның бойындағы мерездерді дәл көре білген ақын оған қарсы барынша күресе де білді. Ақынның бұл өлеңінен халқы үшін жаны шырылдаған адамның үні естіледі. Өлеңнің негізгі идеясы - ештеңемен ісі жоқ, ертеңгі күнін ойламай қамсыз жатқан қалың елді келешекке кез салып, «түзу жолға шығуға» үндеу. Ол үшін еңбектену, ғылым іздеу керек, ал қазір «Ең болмаса кеттің ғой мал баға алмай» деп налиды. Абай «қазақтың өзге жұрттан сөзі ұзын»деп, халықтың ең бір елеулі мінін дәл ұстап, аяусыз мінейді. «Сөзі ұзын» тіркесі өзгеше ернек тауып, айтар ойдың әсерлілігін, бейнелілігін арттырып тұр. Абай бұдан бұрын да осындай - халықтың қамын жеген «сездерді көп айтқанмын», әлі де айта беремін дегенді ескертеді. «Іштің мұзын» көздің жасы, жүректің қаныменен, ерітуге болмайтынын біле тұра ақын «Жұртым-ау, шалқақтамай сөзге түсін, ойланшы» деп, халқын парасаттылыққа шақырады. «Шығарған сөз емес қой әңгіме үшін» деп, айтылған ойлы сезге құлақ салуға, ойлануға үндейді. «Адасып алаңдамай», бір жерде ұйлығып «қамалмай», өнерлі езге жұрттар секілді білім, енер іздеп, еңбек ет, сонда ғана дұрыс жолға түсесің дегенді өлеңнің өн бойында қайта-қайта қадай айтады. Өлең «ең болмаса кеттің ғой мал баға алмай» деген күйінішті сөздермен аяқталған. Өлеңнен «елім» деп еңіреген, «халқым» деп жүрегі қарс айрылған азамат ақын Абайдың жан-жүрек лүпілі сезіледі. Өлең 11 буыңды қара өлең ұйқасымен жазылған. Алғаш 1909 ж. С - Петербургте жарық көрген «Қазақ ақыны Ибраһим Құнанбайұлының өлеңі» атты жинақта жарияланды. Өлең басылымдарында текстол. өзгерістер кездеспейді. Туынды қарақалпақ, қырғыз, орыс, өзбек, татар, тәжік, түрікмен, ұйғыр т. б. тілдерге аударылған.