Таллинн шығанағы
| Таллинн шығанағы эст. Tallinna laht | |
 | |
| Сипаттамасы | |
|---|---|
| Түрі | шығанақ |
| Ауданы | 250 км² |
| Тереңдігі | 90 м |
| Орналасуы | |
| 59°31′52″ с. е. 24°38′53″ ш. б. / 59.531° с. е. 24.648° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 59°31′52″ с. е. 24°38′53″ ш. б. / 59.531° с. е. 24.648° ш. б. (G) (O) (Я) | |
| Өзінен жоғары акватория | Балтық теңізі, Атлант мұхиты |
| Ел |  Эстония |
| Аймақ | Харьюмаа |
 Таллинн шығанағы Ортаққорда | |
Таллинн шығанағы (ескі атауы: Ревель қойнауы, эст. Tallinna laht) — Суурупи мен Виймси жартыаралдары мен Найсаар және Аэгна аралдары арасындағы Фин шығанағының бөлігі. Шығанақтың оңтүстік жағалауында – Таллинн қаласы орналасқан.
Сипаттама[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Шығанақтың ауданы шамамен 250 км², ең үлкен тереңдігі 90 метр. Таллинн шығанағы - Эстониядағы ең терең шығанақтардың бірі. Түбектер Таллинн шығанағын үш бөлікке бөледі: Какумяе (Тискре) шығанағы, Копли шығанағы, Палясааре шығанағы және Таллин рейді. Шығанақтағы су деңгейі жылына 2 метрге ауытқиды. Таллин жолында толқын биіктігі кейде 4 метрге жетеді. Жағалау теңізі таяз, түбі негізінен жартасты. Жағалаудан 0,5-1,0 км қашықтықта тереңдік 10 метрге жетеді. Шығанаққа Пирита өзені және бірнеше бұлақтар құяды, олардың ең танымалдары - Тискре (Tiskre) және Мустоя (Mustoja). Шығанақ жағасында бірнеше порттар (Таллинн жолаушылар порты, Мууга порты, Пирита порты және т.б.) және айлақтар бар, олардың арасында 2017 жылдың маусымында 300 кемеге дейін сиятын Какумяда ашылған яхта айлағы (Haven Kakumäe).[1]
Гидрографиясы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Шығанақтың жағалауы әдетте жұмсақ, Раннамыйза, Какумяэде Копли жартыаралында және Найссаар аралында жартасты жартастар кездеседі. Ең үлкен құмды жағажайлар Какумеде, Пельгураннада және Пиритада орналасқан. Жартасты жағалаулар Раннамыйза мен Тискре арасында, Какуме мен Рокка аль-Мареде, Пальясааре мен Копли арасында, Кадриоргта, Меривяльяда және Аэгна аралында орналасқан.
Ең танымал су асты кедертас (риф) - Литтегрунд (Littegrund), Хюлькари (Hülkari немесе Hülgekari) және Пальяссааре (Paljassaare). Пююнси ауылының жанындағы шағын аралдар Пандью деп аталады, ауданы шамамен 2 га және Лиивакари мүйісіне қарама-қарсы, 1,6 га.[2]
Гидрометеорологиялық жағдайлар[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Шілдеде көпжылдық (климаттық) мәліметтер бойынша батыс желдері басым. Желдің жылдамдығы әдетте шағын, орташа 4,8 м/с. Жаздағы жел режимінің ерекшелігі - желдің жылдамдығы мен бағытының тәуліктік өзгеруі, жел циркуляциясы деп аталады, бұл Балтық теңізінің көптеген жағалау аймақтарына тән. Мұнда күндіз жел теңізден, ал түнде жағалаудан соғады дегенді білдіреді. Мұндай күндер Таллинн шығанағында шілде-тамыз айларында орташа есеппен 40 күн болады. Әдетте жел бағытының өзгеруі шамамен 12-13 сағатта байқалады, жел кезіндегі оның жылдамдығының тәуліктік амплитудасы орташа есеппен 2 м/с шамасында.
Таллинн шығанағының жағалау аймағындағы ағыстардың табиғатына түбінің жер бедері мен жағалау сызығының сұлбалары да айтарлықтай әсер етеді. Статистика Таллинн шығанағының ашық бөлігіндегі ағыстардың орташа жылдамдығы 10–15 см/с (немесе 6–9 м/мин) құрайтынын көрсетеді. Ағыстың максималды жылдамдықтары – 30-50 см/с (18-30 м/мин) дейін әдетте Солтүстік және Сурууп өткелдерінде белгіленеді.
Таллин шығанағындағы ең тұрақты ағыстар қалыпты және күшті жел кезінде байқалады, олар негізінен деңгейдің көтерілуімен және төмендеуімен анықталады.[3]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Таллинский залив https://agrohimija.ru/stati/28447-tallinskiy-zaliv.html
- ↑ Таллинский залив Источник: https://loft-cafe.ru/articles/v-talline-kakoy-zaliv.html
- ↑ Олимпийские ветра на Таллинском заливе http://www.barque.ru/horizon/1982/olympic_wind_on_tallinn_bay