Талқылау:Америкалық мерген

Джейсон Холлмен сұхбат

Фильмнің сценариін жазған Джейсон Холлдың Deadline басылымына берген сұхбаты;

— Жақында ғана сіз жаңадан бастап жүрген актер едіңіз. «Америкалық мерген» фильмінің сценарисі болғаныңызды қалай түсіндіресіз?

— Иә, мен актер атануға барынша тырыстым. «Баффи – вампирлерді қырып-жоюшы» сериалына түскем. Мұрты бар жаман жігіттердің рөлін ойнадым. Дегенмен, осындай масқара сценарийлерді оқыған соң өзімді қанша қинасам да ойнай алмадым. Сол кезде сценарий жазып көрсем деген ой келді. Есімде, алғашқы сценариіме бір продюсер: «Басты рөлді өзіңе алғың келетінін білем. Милош Форман сенің сценариің бойынша кино түсіргісі келеді. Бірақ онда басқа актер ойнайтынына қалай қарайсың?» – деген болатын. Соқыр рестлер жайлы екінші сценариіме де: «Джон Дал бұл сценариіңе қызығушылық танытты. Басты рөлді Мэтт Дэймонға лайық деп білді», – деді. Мен мұндай ұсыныстардың бәрінен бас тартқам.

— Сонда актер болам деген ойыңыз сізді жазушыға айналдырды ма?

— Иә, мен тағы да сценарий жаздым. Автобиографиялық. Маған Кеану Ривзды айта бастады. Мен келісім бергендей болдым.

— «Өрістеу» («Spread») киносында Эштон Катчер ойнаған еді ғой?

— Иә, актерлық арманыма осылайша нүкте қойылды. Қандай болмасын рөлге қол жеткізгім келді, бірақ Эштон менің айтарлықтай тартымдылығым жоқ екенін айтты. Түсірілім кезінде ашулы болғаным есімде. Мүмкін көп нәрсені уайымдай берген болармын. Олар да көп ойлана бермей, ойнауымды айтты. Бірақ бұл ақыры менің қолымнан келмеді.

— Ал «Америкалық мергеннің» сценариіне қалай келдіңіз?

— Крис Кайлдың жеке күзет компаниясының негізін қалаған Дэниел Лоеб Питер Морган екеумізге Кристің оқиғасын әңгімелеп берді. Дэн біздің сценарий жазуымызды өтінді. Сөйтіп, мен Техасқа жол тарттым. Крис рейнджерлерімен бірге жаттығып жүр екен. Мен Криспен аздап айтысып қалдым. Олар секілді сыраны көп ішпеген едім. Бұл жерге бекер келген екенмін дедім. Дегенмен, ақыры бұл жігіттің мерген екенін түсіндім. Ол өзін еркін ұстады. Бір досының мазасын әбден алған кезімде жұлқыластық. Мен оны арқаға салып, жерге жықтым. Сөйтіп, басы қатты болған нәрсенің аяғы тәтті болды.

— Жалпы, сізге қандай адам боп көрінді?

— Криспен танысқан кезімде ол әбден абыржыған күйде еді. Соғыс оның өмірін бұзып, адамшылығына қиянат келтіргендей көрінді. Соның алдында Ирактан оралған болатын. Жақсы өмірге деген ұмтылысы, ішкі күресі түрінен байқалып тұрды. Кристің әйелі мен баласы келген кезде оны алғаш рет асқар тау – әке ретінде көрдім. Содан соң бұл жігіттердің жағдайын шынымен түсіне бастадым. Оған дейін соғыстан оралған жігіттердің ортаға оралуға, бала-шағасына қосылуға деген талпыныстарын, сезімдерін түсінбеген едім.

— Ал қалай байланыс жасап тұрдыңыз?

— Тоғыз-он ай бойы байланысты үзбеуге тырыстым. Оны жақсырақ білгім келді. Жалпы, Кристі әйелінің арқасында жақсы түсіне бастадым. Әйелінің мықты екенін күйеуін жалғыз тастап кетпейтіндігінен байқадым. Кейінірек оның ұятсыз сандыраққа құрылған кітабы – бравада шықты. Мұнда керемет мәліметтер болды, бірақ мені қызықтырған сұрақтарға жауап таба алмадым. Жалпы, бұл кітап Голливудта ешкімге ұнай қоймады.

— Ардагерлермен сұхбаттасқанда кейбір сұмдық оқиғаларды жасыратыны бар. Кристі қалай көндірдіңіз?

— Иә, сізбен толықтай келісемін. Менің атам – Екінші дүниежүзілік соғыстың ардагері. Көкем Вьетнамда соғысқан. Ал ағам «Шөлдегі дауыл» операциясына қатысқан. Олар неше түрлі таң қаларлық оқиғаларды айтатын. Атамның ұшағын Германияда құлатқан. Ауруханада жатқан кезінде майдандағы жолдастары қаза тапқан. Атамның әжеммен танысқан естелігін жатқа білемін. Атам одан басқа ештеңе айтпаған еді. Кристен сұмдық оқиғасын сұрағанымда әңгімені бөліп жібере беретін. Әйтеуір, мен оның әрбір сөзін қалдырмай жазып жүрдім. Ол маған сәттілік тілейтін. Алайда сценарийдің фильмге айналатынына сеніңкіремейтін. Сценарийді аяқтаған соң ертеңіне оның қайтыс болғандығы туралы хабар жетті. Кейіннен оны өлтіргенін естідім. Бұл трагедия болды.

— Сонда бұл жоба қалайша жалғасын тапты?

— Бір аптадан соң оның әйелі хабарласты: «Бастаған ісіңді жалғастырғың келсе, қазірден кіріскенің жөн. Бұл фильм арқылы балаларым әкесін ұмытпайтын болады», – деді. Сонда «Еркекті білгің келсе, оның әйелінен сұра» деген шешімге келдім. Сөйтіп, Кристің әйелі кітапта жоқ біраз нәрсенің сырын ашты. Тіпті, мынадай бір әсерлі оқиғаны айтып берді. Трагедияға дейін екі ай бұрын болған екен. Үйіне келген кезде ковбой етігін киген, джинсы шалбарын үтіктеп жатқан күйеуін көрген. Басында қалпағы болған. Саусағымен алты атар ескі револьверді айналдырып тұрған екен. Сондағы ерекше сезімін суреттеп берген болатын. Бұны фильмнің соңғы жағында көресіздер.

— Әйелінің айтқандарын қосқан соң сценарий де біршама өзгерген болар?

— Өте қатты өзгерді. Жетпіс пайыздай. Кино соғыс туралы, оның ер адамға әсер етуі туралы дүниеге айналды. Мен үшін бұл біз (АҚШ) жайлы кино. Сонымен қатар бәрін дұрыс жасағымыз келетіні, әділдікті іздеп, оны қорғауымыз туралы болмақ. Кристің басына түскен жағдай осыны аңғартады.

— Сценарий Стивен Спилбергті қызықтырған еді. Ол өңдегенмен жобаны тастап кетті. Бірақ Клинт Иствудқа қарағанда өзгешелік енгізген болатын. Егер Спилберг түсірсе, қандай ерекшелігі болар еді?

— Мен Стивенмен екі ай бойы сценариймен жұмыс істегем. Ол соғысты шынымен де толықтай күрделі етіп суреттегісі келді. Жау жақты да қатар қолданбақшы болған. Тіпті, мен жау жақтың Мұстафа деген мергенінің оқиғасын тапқам. Расында, доппельгенгер (біреудің орнына қойылған адам) жайлы шынайы оқиға болатын. Былай Стивен осыны көрсеткісі келді.

— Бірақ Клинттың киносында бұл жоқ қой?

— Клинттің қолынан өте жақсы келетіні – шынайы өмірді көрсету. Оған адам қызығырақ. Кейіпкердің талпынысы, ықыласы, әлсіздігі қызықты. Бұл сұмдық соғысты Клинт әсіре суреттегісі келмеді. Оның бар көздегені реализм, шындық болатын. Ол өзі түйсігіне сенетін адам. Әдетте ол бірінші дубльден-ақ түсіретін. Бұл жолы одан көбірек қолданды. Ол көрерменді алдағысы келмеді. Аяушылығы жоқ фильм болды. Себебі көрерменге сезіну керек болатын нәрсені ол айтқысы келмеді. Көбінесе режиссерлар көрерменге белгілі бір сезімді байлап қоюға тырысады. Мұндай киноны көрген соң: «О, патриоттық насихат басталды. Қандай батыр елміз, ә!? АҚШ алға!» – деп тамсанамыз. Бірақ мұнда АҚШ-тан да маңызды нәрсе бар. Біздің киномызда ән бар. Онда АҚШ туралы сөз бар. Оны тыңдаған кезде бір маңызды нәрсе екенін түсінесің. Соғыстың ауыр нәрсе екені айтылады. Менің ойымша, кез келген соғыс соғысқа қарсы киноларда жақсы түсірілген. Біз де келесіде басқа соғысқа кірмес бұрын ойлану үшін көрсетеміз.

— Крис Кайлдың әйелі фильмді көрген соң сізге не деді?

— Ол залдан жылап шыққан соң мен оны құшағыма алдым. Көз жасын төгіп: «Жігіттер, қалай жасайтындарыңды білмеймін. Сендер маған күйеуімді қайтардыңдар. Мен онымен бірге екі сағат уақытымды өткіздім», – деді.

— Осы сөздерден қандай әсер алдыңыз?

— Бұл өте жоғарғы баға болды. Бұл фильм, бәлкім, біраз табыс әкеліп, сыйлықтарға ие болар. Мүмкін ол да болмас. Бастысы, мен оны жасадым. Кристің досы да фильмнен соң рақметін айтты.