Тарихи айналым теориясы

Тарихи айналым теориясы — қоғамдық тарих бір кезеңді шексіз қайталаумен болады деген Джамбаттиста Виконың (итал. Giambattista Vico, 1668 — 1744) теориясы.

19-20 ғ. философтар мен социологтар Виконың тарихтағы прогресс идеясын, қоғам дамуындағы заңдылықтарды мойындауын т. б. оның теориясының кейбір жағымды жақтарын жоққа шығарып, адамзаттың әрқашан және үнемі өзінің алғашқы түп қазығына қайтып орала береді дейтін идеясына жармасты (Фридрих Ницше, Освальд Шпенглер). Бұл теорияның қазіргі жақтаушылары П. А. Сорокин, Арнольд Джозеф Тойнби т. б. (Қоғам дамуындағы прогресс пен регресс). Тарихи айналым теориясында тарихи процестің кейбір жақтары абсолюттендіріледі және бұрмаланады (қайталану, сабақтастық т. б.).