Толыс хан Шибоби
Толыс хан Шибоби - 603 жылдан 631 жылға дейін билік еткен Шығыс Түркі қағанатындағы аймақтың ханы.
Биографиясы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ол Шібір қағанның ұлы, кейіннен суй ханшасы Хуайнаньға үйленген болатын. 603 жылы ол Толыс хан лауазымына тағайындалды, бұл аймақ қағанаттың ең шығысында болған еді. Оның қоластында қидандар мен мохэ тайпалары болды. Ал ордасы ретінде хан Ючжоуды таңдады. 624 жылы Шибоби суйлық Ли Шиминмен кездесіп онымен одақ құрды. Кейіннен Шибобидың қоластындағы тайпалармен арақатынасы біртіндеп бұзыла бастады. Бұған ханның заңсыз салықтары себеп болды. Сйеяньто, Хи және Си тайпалары Қытайға барып бой тасалады. 627 жылы хан көтерілісті басу үшін әскер жіберсе де, бұл әскер жеңіліс тапты. Ашуланған қаған Толыс ханды тұтқындап, дүре соқтырса да, кейіннен кешірім жасады. 628 жылы Шибоби қағанаттан жекеленіп Қытаймен шекаралас аймаққа қоныс аударды. Қағанның оны қайтармақ болған әрекеттері нәтиже бермеді. Қытайда Шибоби кнәз титулымен, әскери атақ, және 700 адам сыйлыққа алды. 630 жылы қағанатты қытайлар басып алғаннан кейін Ли Шиминь Шибобидің еңбегіне қарамастан, оны қаған етпейтіндігін мәлімдеді. Ол түріктер мен қытайлар арасында соғыс болмауын қалаған еді. Шибоби аймағына оралар Бинчжоуға жақын жолда қайтыс болды. Оның ұлы Хэлоху Толыс хан сайланды.