Торсылдақ сылдыршөп
| Торсылдақ сылдыршөп | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Silene vulgaris
| ||||||||
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||
|
Торсылдақ сылдыршөп (лат. Siléne vulgáris) — Қазақстанда кездесетін 63 түрдің ішіндегі көпке танымалы, көпжылдық қалампыр лат. Caryophyllaceae тұқымдасына жататын өсімдік.
Таралуы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қазақстанның солтүстік бөлігінде кеңінен тараған, Алтайдан Батыс Тянь-Шаньға дейін, кесілген ормандарда, шалғындықта және тау беткейлерінде жиі кездеседі.
Биологиялық сипаттамасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Бұл көп жылдық өсімдік өзіне тән көкшіл сұр түсті, тік сабақты биіктігі 100 см-ге дейін, үшкірленген, қарама-қарсы орналасқан жапырақты, және шашыраңқы сыпырғы пішінді гүл шоғыры . Ерекшелігі тостағаншасы торсиған жұмыртқа тәрізді. Тостағаншада өсімдік гүлін ашқанша, ауа саңылаусыз сақталып тұрады. Сондықтан қатты бір зат тиген жағдайда, өзіне тән бір дыбыс шығарып, жарылып кетеді. Бұл түрдің халық берген атауы осыдан келіп шыққан - "Торсылдақ". Тостағаншасы бірігіп өскен 5 жапырақшадан тұрады, ұш жағы тісті, қабырғаларының жұқалығы соншалық ол арқылы ақшыл-көк талшықтары көрініп тұрады. Күлтелері ақ, тостағаншасынан едәуір ұзындау. Жапырақ тақтасы екі жіңішке бөлікке бөлінген. Негізінен әр гүл екі шеңберге орныққан 10 аталық және үш бағанда жатын. Гүлдің нәрі гүлдердің қалтарысында көгілдір тостағаншада болғандықтан, тозаңдану тек ұзын тұмсықты көбелектер көмегімен жүреді. жемісі шар тәрізді, қауашақ ұшында алты тістемен ашылады. Ұсақ та жеңіл тұқым сабағын жел шайқағанда немесе адам не мал жүріп өткенде шашылады.
Химиялық құрамы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Жер бетіндегі бөлігінің құрамында көбіктенетін зат (сапониндер), витамин С (дәрумен), активті әсер ететін заттар бар.
Қолдануы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Халықтық медицинада жиі қолданылады, бронхы ауруларын және кейбір тері ауруларын емдейді. Кейбір жерлерде жас өскіндерін салат ретінде жейді. Басқа пайдалы қасиеттеріне байланысты - омарталық және декаротивті құрғақ гүлшоқтарын жасау үшін қолданылады.
Синонимдар[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Silene cucubalus Wibel,
- Silene inflata (Salisb.) Sm.,
- Silene latifolia (Mill.) Rendle et Britt.,
- Silene behen (L.) Ikonn.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ортаққорда бұған қатысты медиафайлдар бар: Торсылдақ сылдыршөп
