Мазмұнға өту

Трансферазалар

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет

Трансферазалар— ферменттер тобы. Әртүрлі атомдардың бір молекуладан (донор) екінші молекулаға (акцептор) тасымалдауын жылдамдатады. Тасымалданатын атомдардың химиялық негізіне сай трансферазалар бір углерод тасыйтын (метилтрансферазалар), альдегид немесе кетон қалдықтарын, ацил топтарын, қант қалдықтарын тасыйтын (гликозилтрансферазалар), аминтоптарын (аминотрансферазалар), фосфор калдықтарын (фосфотрансферазалар) т. б. таситын болып бөлінеді. Трансферазалар табиғатта кең тараған, зат алмасуында үлкен орын алады. 450-ден астам Трансферазалар белгілі.[1]

Тарихы

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Трансферазаларға қатысты ең маңызды жаңалықтардың кейбірі 1930 жылдардың басында болды. Трансфераза белсенділігінің алғашқы ашылулары бета-галактозидаза, протеаза және қышқыл/негіз фосфатазаны қоса алғанда, ферменттердің басқа классификацияларында орын алды. Жеке ферменттер мұндай тапсырманы орындауға қабілетті екенін түсінгенге дейін екі немесе одан да көп ферменттер функционалды топтық тасымалдауларды жүзеге асырады деп есептелді.[2]

Дофаминнің катехол-О-метилтрансфераза арқылы биодеградациясы (басқа ферменттермен бірге). Допаминнің ыдырау механизмі 1970 жылы физиология немесе медицина саласындағы Нобель сыйлығына әкелді.

Трансаминдену немесе амин қышқылынан кетоқышқылға аминотрансфераза арқылы амин (немесе NH2) тобының ауысуын алғаш рет 1930 жылы Дороти М.Нидхэм көгершінді кеуде бұлшықетіне қосылған глутамин қышқылының жоғалуын байқағаннан кейін атап өтті.[3] Бұл бақылау кейінірек оның реакция механизмін 1937 жылы Браунштейн мен Крицманның ашуымен расталды.[4] Олардың талдауы бұл қайтымды реакцияны басқа тіндерге де қолдануға болатынын көрсетті. Бұл бекіту 1937 жылы Рудольф Шонгеймердің радиоизотоптармен трасерлер ретінде жұмысымен расталды.[5][6] Бұл өз кезегінде ұқсас трансферттер аминотасымалдау арқылы көптеген амин қышқылдарын өндірудің негізгі құралы болу мүмкіндігіне жол ашады.[7]

Номенклатурасы

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Трансферазалардың жүйелі атаулары «донор: акцепторлық топтрансфераза» түрінде құрастырылған.[8] Мысалы, метиламин: L-глутамат N-метилтрансфераза трансфераза метиламин-глутамат N-метилтрансфераза үшін стандартты атау конвенциясы болады, мұнда метиламин донор, L-глутамат акцептор және метилтрансфераза EC санатының топтамасы болып табылады. Трансферазаның дәл осы әрекетін келесідей көрсетуге болады:

methylamine + L-glutamate NH3 + N-methyl-L-glutamate[9]

Дегенмен, басқа қабылданған атаулар трансферазалар үшін жиі пайдаланылады және көбінесе «акцепторлық топтрансфераза» немесе «донорлық топтрансфераза» ретінде қалыптасады. Мысалы, ДНҚ метилтрансферазасы метил тобының ДНҚ акцепторына ауысуын катализдейтін трансфераза болып табылады. Іс жүзінде көптеген молекулалар кең таралған атауларға байланысты бұл терминологияны қолдануға жатпайды. Мысалы, РНҚ полимераза - бұрын РНҚ нуклеотидилтрансфераза деп аталатын заттың қазіргі жалпы атауы, нуклеотидтерді өсіп келе жатқан РНҚ тізбегінің 3' ұшына тасымалдайтын нуклеотидилтрансфераза түрі.[10] EC жіктеу жүйесінде РНҚ полимеразаның қабылданған атауы ДНҚ-бағытталған РНҚ полимераза болып табылады.[11]

Классификациясы

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Ең алдымен тасымалданатын биохимиялық топтың түріне байланысты сипатталған трансферазаларды он санатқа бөлуге болады (EC нөмірінің жіктелуіне негізделген).[12] Бұл санаттар 450-ден астам әртүрлі бірегей ферменттерден тұрады.[13] EC нөмірлеу жүйесінде трансферазаларға EC2 классификациясы берілді. Трансфераздық мақсатқа келетін болсақ, сутегі функционалдық топ болып саналмайды; оның орнына, сутегінің тасымалдануы электрондардың тасымалдануына байланысты оксидоредуктазаларға кіреді.

Трансферазалардың ішкі кластарға жіктелуі
EC нөмірі Мысалдар Топ(тар) ауыстырылды
EC 2.1 метилтрансфераза және формилтрансфераза бір көміртекті топтар
EC 2.2 транскетолаза және трансальдолаза альдегидтер немесе кетон топтары
EC 2.3 Ацилтрансфераза ацил топтары немесе тасымалдау кезінде алкил топтарына айналатын топтар
EC 2.4 гликозилтрансфераза, гексозилтрансфераза және пентозилтрансфераза гликозил топтары, сондай-ақ гексозалар мен пентозалар
EC 2.5 рибофлавин синтаза және хлорофилл синтаза алкил немесе арил топтары, метил топтарынан басқа
EC 2.6 трансаминаза және оксиминотрансфераза азотты топтар
EC 2.7 фосфотрансфераза, полимераза және киназа құрамында фосфор бар топтар; ішкі сыныптар акцепторға негізделген (мысалы, спирт, карбоксил және т.б.)
EC 2.8 сульфуртрансфераза және сульфотрансфераза құрамында күкірт бар топтар
EC 2.9 Селенотрансфераза құрамында селен бар топтар
EC 2.10 молибдентрансфераза және вольфрамтрансфераза молибден немесе вольфрам

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. ↑ Вирусология, иммунология, генетика, молекулалық биология. Орысша-қазақша сөздік. – Алматы, «Ана тілі» баспасы, 1993 жыл. ISBN 5-630-0283-X
  2. ↑ "Transferase activity of hydrolytic enzymes". Nature 172 (4367): 65–8. Jul 1953. Bibcode 1953Natur.172...65M. doi:10.1038/172065a0. PMID 13072573. 
  3. ↑ Needham, Dorothy M (1930). "A quantitative study of succinic acid in muscle: Glutamic and aspartic acids as precursors.". Biochem J 24 (1): 208–27. doi:10.1042/bj0240208. PMC 1254374. PMID 16744345. 
  4. ↑ "The mechanism of the transamination reaction". Journal of Cellular and Comparative Physiology 54 (S1): 161–177. December 1959. doi:10.1002/jcp.1030540413. PMID 13832270. 
  5. ↑ Schoenheimer Rudolf The Dynamic State of Body Constituents — Hafner Publishing Co Ltd, 1949. — ISBN 978-0-02-851800-8.
  6. ↑ "Rudolf Schoenheimer and the concept of the dynamic state of body constituents". The Journal of Nutrition 121 (11): 1701–4. Nov 1991. doi:10.1093/jn/121.11.1701. PMID 1941176. 
  7. ↑ "Additional transaminations by insoluble particle preparations of rat liver". Nature 166 (4221): 517–8. Sep 1950. Bibcode 1950Natur.166..517H. doi:10.1038/166517a0. PMID 14780123. 
  8. ↑ EC 2 Introduction. School of Biological & Chemical Sciences at Queen Mary, University of London. Nomenclature Committee of the International Union of Biochemistry and Molecular Biology (NC-IUBMB).
  9. ↑ "The enzymatic synthesis of N-methylglutamic acid". The Journal of Biological Chemistry 241 (4): 935–45. Feb 1966. doi:10.1016/S0021-9258(18)96855-9. PMID 5905132. 
  10. ↑ Hausmann Rudolf To grasp the essence of life: a history of molecular biology — Dordrecht: Springer. — P. 198–199. — ISBN 978-90-481-6205-5.
  11. ↑ EC 2.7.7.6. IUBMB Enzyme Nomenclature. Nomenclature Committee of the International Union of Biochemistry and Molecular Biology (NC-IUBMB).
  12. ↑ EC2 Transferase Nomenclature. School of Biological & Chemical Sciences at Queen Mary, University of London. Nomenclature Committee of the International Union of Biochemistry and Molecular Biology (NC-IUBMB).
  13. ↑ "Transferase". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, Inc. http://www.britannica.com/EBchecked/topic/602553/transferase. Retrieved 28 July 2016. 

Сыртқы сілтемелер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
 Осы үлгіні қарау 
  Сөздіктер және энциклопедиялар
Нормативті бақылау
BNF: 122624358 · LCCN: sh85136913 · NKC: ph170654


Мақала бастамасы Бұл — мақаланың бастамасы.
Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Трансферазалар&oldid=3446927» бетінен алынған