Мазмұнға өту

Түйетікен

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Түйетікен
бұйра түйетікен
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Өсімдіктер
Бөлімі: Гүлді өсімдіктер
Табы: Қос жарнақтылар
(unranked) Asterids
Сабы: Asterales
Тұқымдасы: Asteraceae
Кіші тұқымдасы: Carduoideae
Тайпасы: Cynareae
Тегі: Carduus
L.
түрлері

90+ түрі белгілі

Түйетікен[1] (лат. Carduus) – астралылар тұқымдасына жататын екі (сирек бір) жылдық шөптесін өсімдіктер. Қазақстанның барлық өңіріндегі шөбі тапталған шаңдақтарда, жайылымдарда, өзен бойларында, таудың тасты, тастақты беткейлерінде, жыраларда, егістік шетінде өсетін 8 түрі бар. Соның ішінде бұйра түйетікен (С. crіspus) және ұсақбас түйетікен (С. pycnocephalus) жиі кездеседі. Биіктігі 20 – 120 см. Сабағы қанатқа ұқсаған, тікенекті. Жапырақтары қауырсын тәрізді, жиегі тілімденген. Гүлі қосжынысты, ірі, күлгін қызғылт түсті, себет гүлшоғырына топталған. Мамырдан қыркүйекке дейін гүлдеп, жеміс салады. Жемісі дәнек, құрамында сұйық май болады. Түйетікеннің көпшілік түрі арамшөп, мал жемейді, бірақ барлығы дерлік шірнелі өсімдіктер. Кейбір түрін әсемдік үшін өсіреді.

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том