Түрік әліпбиі

Түрік латын әліппесі
A	B	C	Ç	D	E	F
G	Ğ	H	I	İ	J	K
L	M	N	O	Ö	P	R
S	Ş	T	U	Ü	V	Y
Z	Â	Î	Û

Түрік әліппесі — 29 әріптен тұратын осы заманғы латын қарпіне негізделінген әліппе.

Бас және кіші әріптері:

A B C Ç D E F G Ğ H I İ J K L M N O Ö P R S Ş T U Ü V Y Z (Â Î Û)

a b c ç d e f g ğ h ı i j k l m n o ö p r s ş t u ü v y z (â î û)

Тарихы

Кеңес Одағындағы латындандыру науқаны өткізілген кезіне тән бұрын болған османлы түріктерінің араб жазуына негізделінген әліппе орнына 1928 ж. қарашаның 1 № 1353 Түрік әліппесін қабылдау және жүзеге асыру Заңы бойынша енгізілген.

Әріп кестесі

Әріп	IPA	қазақша кирил транскрипциясы
A a	[a]	а
B b	[b]	б
C c	[ʤ͡]	дж
Ç ç	[ʧ͡]	ч
D d	[d]	д
E e	[e]	е
F f	[f]	ф
G g	[g]	г
Ğ ğ	[ɣ]	ғ; Дыбыстар деген бөлімді қараңыз
H h	[h]	һ
I ı	[ɯ]	ы
İ i	[i]	і
J j	[ʒ]	ж
K k	[k], [kʲ]	к
L l	[l], [lʲ]	л
M m	[m]	м
N n	[n]	н
O o	[o]	о
Ö ö	[ø]	ө
P p	[p]	п
R r	[r]	р
S s	[s]	с
Ş ş	[ʃ]	ш
T t	[t]	т
U u	[u]	ұ
Ü ü	[y]	ү
V v	[v]	в, у(сөз соңында)
Y y	[j]	й; ya, yu/yü, ye (я, ю, е) әрптерімен жазылады
Z z	[z]	з

Дыбыстар

Ğ (yumuşak ge)

Негізінде <ğ> әрпі этимологиялық [ɣ] дыбысын көрсету жөн, бірақ әдеби айтылуында алдындағы дауысты дыбысты ұзартады және келесі дауыстыны үндестіреді. Бұл әріп сөздің нағыз басында кездестірілмейді. Мысалы: Dağ - Даа (қаз.Тау)

Нүктелі İ мен нүктесіз ı

Нүктелі İ мен нүктесіз I әріптері дара боп табылады. Нүктесіз ı кіші әрпініне сәйкес бас әрпі I болады және де нүктелі i кіші әрпініне сәйкес бас әрпі İ болады. (Алғашқы заңда нүктелі İ әрпі нүктесіз I алдында болған, қазіргі реттеуде орны алмастырылған.)

Сирконфлексті â, î және û

Сирконфлекс қойылған <â>, <î> және <û> өте сирек кездесетін міндетті емес әріптері, <a>, <ı> және <u> әріптерінің нұсқалары деп табылады. Бұлар алдыңғы дауыссыз дыбысты палатализциялануын (жұмсартуын) көрсету үшін пайдаланылады. Араб, парсы тілдерінен алынған кірме сөздерінде даустылардың ұзартылғанын көрсетеді. Мысалы: Kâr - Кяр (қаз.Пайда) Tarihî - Тарихии (қаз.Тарихи)

Q, W, X күйі

Түрік әліппесінде Q, W, X деген әріптері мүлдем жоқ, олардың орнына тиісінше K, V, KS әріптері пайдаланылады.