Тұлым
Тұлым қою (ғұрып). – Сәрсеке! Көңілге солай еткен дұрыс та ғой, ләкинде шариғатта балаға тұлым қою дұрыс емес» (М.Дулатов). Баланың (ұл, қызды) кішкентай кезінде шашын өсірмей екі шекесіне екі шоқ шаш қояды. Мұны «тұлым» деп атайды. Тұлым көбінесе қыз балаға қойылады және ол сәбиге лайықты ғұрып.
Тұлымды көз тимес үшін қояды. Ата-ана баласы бір жасқа толғанда, оның қарын шашын алып, төбесіне бір өрімдей ғана шаш қалдырып, оны өсіріп, көзді маржан, қаратас тағып, өріп қоятын болған. Тұлым қойған балаға арнап мал сояды. Ақсақалдарды шақырып, баласына бата алады. Сыйлы адамдардың отырған орнына аунатып, «балам осы адамдай болып өссін» деп тілек тілейді. Бірақ айдар шашты көбіне зарығып көрген балаға қойған. Ал ертеде хан ұрпақтары, бай-манаптар өздерінің ең жақсы көрген және орнымды басады-ау деген балаларына ғана тұлым қойған екен. Тұлымды он екі жасқа толғанда алып, алғашқы мүшел жасының құрбандығы ретінде ел-жұртқа көрсетіп, мал сойып, баласының ер жеткендігін паш етіп, елдің батасын алатын да салт бар. Мысалы тайланд халқы аурушаң балаға тұлым не айдар қойса, сауығып кетеді деп сенген. Сондай-ақ, өте сүйкімді балаларды жын-пері айналдырғыш келеді деп, жын-періні тұлым шаш үркітеді деп есептеген. Тылсым күштерден қорғайды деген сеніммен баланың шашын түрлі пішінде өсіретін елдердің қатарында қытайлар, корейлер мен мысырлықтарды да атауға болады. Ал өсе келе бозбала кежім жібереді. Кежім – желкеден жіберетін шаш. Кеңес кезінде айдар, тұлым, кежім қою дәстүрі ұмытылды деуге болады. Қытайдан келген қандастарымыз осы дәстүрді жаңғыртып, тарихи фильмдерде де көшпелінің бұрынғы кейпі тіріле бастады. Қазір Тәуелсіз Қазақстан ұландарын тұлымды жігіттер сипаттайтын сияқты. Әрине, көңілің өседі.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1. http://www.atazholy.kz/salt-d-st-r-det-ryp-yrymdar.html?start=14 Мұрағатталған 1 ақпанның 2014 жылы.