Уикипедия:Сью Гарднердің жолдауы

SOPA-ға қарсылық ретінде наразылық білдірген ағылшын Википедиасының ереуілі

Кімге: ағылшын Википедиасының оқырмандары мен қауымдастығына

Кімнен: Сью Гарднер, Викимедиа Қорының атқарушы директоры

Мерзімі: 16 қаңтар, 2012 жыл

Қазіргі кезде Википедиа қауымдастығы бүкіл әлемдегі оқырмандар үшін Википедианың ағылшын тілі тарауын 18 қаңтар, сәрсенбі күні 05:00 UTC уақытынан бастап 24 сағатқа өшіріп тастауға (бұл туралы Викимедиа Қорының мәлімдемесінен оқи аласыз) шешім қабылдағандарын жариялады. Бұл – АҚШ-тың өкілдер палатасына ұсынылған Stop Online Piray Act (SOPA) атты, сондай-ақ АҚШ сенатында қаралып жатқан, қабылданар болса, ғаламтордың ашықтығы мен еркіндігіне, оның ішінде Википедиаға үлкен зардаптар туғызатын PROTECT IP Act (PIPA) атты заңдық актінің жобасына қарсы наразылық білдірген ереуілмен байланысты шара.

Мұндай шараны ағылшын Википедиасы тұңғыш рет ұйымдастырып отыр. Осындай шешімге келу оңай да болған жоқ. Бұл қауымдастықта болған ұзақ пікірталастың формалды қорытындысын шығарған Википедианың үш әкімшісінің талқылауымен іске асып отыр. Төменде User: NuclearWarfare, User:Risker, User:Billinghurst атты қатысушылардың қол қойылып жарияланған мәлімдемелерінен дәйексөздер келтірілді:

Ағылшын Википедиасы қауымдастығының пікірі мына арнаға саяды. Осы екі заңдық акт те қабылданар болса, ашық және еркін ғаламторға үлкен зиянын тигізеді.

Соңғы 72 сағатта 1800-нан астам википедиашы қауымдастықтың SOPA мен PIPA-ға қарсылық наразылығын білдіру үшін ұсынылған шараларын талқыға салып, қабылдау үшін бірікті. Қазіргі кезде бұл Википедиа тарихында осы кезге дейінгі көп талқыланған, қауымдастық мүшелерін көп толғандырған мәселе болып отыр. Бұл – Википедиа қатысушыларының осы заңнамалық актіге қарсылығы деңгейінің үлкен көрсеткіші. Осы екі заңнамалық актіге жауап ретінде қатысушылардың басым көпшілігі кең ауқымда қоғамдық әрекеттерді ынталандыруға бағытталған қауымдастық деңгейіндегі наразылық шараларын қолдады. Википедиашылар қарастырған ұсыныстар ішінде SOPA мен PIPA-ға қарсылық наразылығын білдірген басқа да сайттардың өшірілуіне ұқсас шара – ағылшын тіліндегі Википедианы «өшіріп тастау» (немесе «қараңғылау», «blackout»-тан) нұсқасы көпшілік қолдауына ие болды.

Осы пікірталастарды саралай келе қорытындысын шығарған админдер АҚШ-та ғана емес, әлемнің түкпір-түкпіріндегі википедиашылар арасында аталған наразылық шарасының үлкен қолдауға ие болғанын байқады. Өшіру шарасына қарсы наразылықтардың негізгісі өшірудің ғаламдық сипат алуын құптамайтындығын, шара тек АҚШ шегінде болуы қажеттігін, осымен бірге қалған әлем мұның орнына баннер қалпындағы қарапайым хабарламаның болғанын қалайтынын аңғартқан. Біз тағы да атап өтеміз, өшіруді қолдаушылардың шамамен 55%-ы шараның ғаламдық тұрғыда болғанын қолдады, сонымен бірге көпшілік қауым өзге елдерде де осыған ұқсас заңдардың ұсынылу мүмкіндігіне алаңдаушылық білдіретіндерін байқатты.

Осы шешімді қабылдау барысында Википедианы бейтараптылықтан шығып кетті және саяси ұстанымдар қабылдады деп сынауы әбден мүмкін. Бұл – айқын, заңды мәселе. Біз адамдардың Википедиаға сенуін, біз олардың амал-айла жасап жатыр деп мазасызданбауын қалаймыз.

Википедиа мақалалары бейтарап нұсқада, ал олардың бар болуы ондай емес. Таяуда ғана біздің қатынас қағаздарымыз тізімінің біріне Викимедиа Қоры қамқоршылары Кеңесінің бір мүшесі Кэт Уолш былай деп жазған болатын:

Біз біздің қызметіміздің іске асу мүмкіндігін жасайтын құқықтық инфрақұрылымға тәуелдіміз. Біз пікірлер мен ақпараттар тәрізді топтап қорытылған көпшілік тұтынатын материалдарды орналастыратын басқа сайттарға мүмкіндік жасайтын құқықтық инфрақұрылымға тәуелдіміз. Викимедиа жобаларының басым бөлігі бүкіл әлемнің топтастырылған, ұйысқан және жинақталған білімімен байланысты. Біз оларды мәнмәтінге түсіріп, бұның барлығын түсіну үшін қалай жасау керектігін адамдарға көрсетеміз.

Бірақ осы білімдерді тауып алу және пайдалану мүмкін болуы үшін ол жалпыға қолжетімді белгілі бір орында жариялануы тиіс. Егер олар тиісті құқықтық рәсімдерінсіз сынға алынатын болса, онда бұл авторлар, жұртшылық, сонымен бірге Викимедиа үшін өте зиянды болмақ. Егер заңдық тартыс жүргізу үшін қажетті ресурстары жеткілікті адамдар немесе біреудің көзқарасын біреу алдын ала мақұлдағандар сөйлер болса, онда ашық кіргізілімде танымал ой-пікірлерге дәл сондай енсіз терілу жолдары болады.

Ағылшын Википедиасының өшірілуі туралы шешім жеке менен шыққан жоқ. Ол келісімге келу нәтижесі шеңберінде редакторлар тарапынан қабылданды. Мен оны қолдаймын.

Кэт тәрізді Викимедиа Қоры басшылығының қалған мүшелері, мен жиі-жиі Википедианың қоғамдық даусы және қоғам игілігі үшін қызмет ететін ресурс ретінде адамдардың Википедиаға ерікті қатынасы жайлы ойланамыз. Оқырмандар Википедиаға сенім білдіреді, себебі оның кемшілігі бар болғандығына қарамастан, олар Википедиа пейілінің дұрыс екендігін біледі. Ол өзінің қатысушыларын алдап-арбамайды, белгілі немесе басқа бір дүниеге сенуді не қандай да бір өнімді сатуды талап етпейді. Википедиада ешқандай жасырын күн тәртібі жоқ: ол тек адамзатқа пайдалы боуға ұмтылады.

Басқа сайттармен салыстырғанда туралықты ұстанады. Көптеген сайттар коммерциялық бағытта жұмыс істейді: олардың мақсаты – ақша табу. Бұл дегеніміз оларда әлемді жақсартайық деген ниет жоқ дегенді білдірмейді – мүлде олай емес – дегенмен бұл олардың ұстанымдары мен іс-әрекеті мүдделер тартысы мәнмәтінінде түсінікті болуы тиіс дегенді білдіреді.

Мен 18 қаңтарда, Википедиа өшірілген кезде, адамдардың біздің бұл әрекетті оқырмандар үшін істеп жатқандығымызды түсінеді деп ойлаймын. Біз әрбір адамның еркін ойлау құқығын және сөз бостандығын қолдаймыз. Біз барлық адамдар кең ауқымда білім беру материалдарына, тіпті оған төлем төлеуге шамасы жетпейтін болса да қолжетімді болуы керек деп есептейміз. Біз ақпаратты ешбір кедергісіз бөлісуге болатын еркін де ашық ғаламтордың болғанын қалаймыз. Біз мұндай SOPA мен PIPA секілді жаңа заңнамалық актілер, сонымен қатар АҚШ ішінде және одан тысқары жерлерде осыған ұқсас талқыланып жатқан заңдар қалың жұртшылықтың мүдделерін көздемейді деп есептейміз. Сіз Electronic Frontier Foundation дайындаған SOPA мен PIPA-ға неге қарсы тұрады деп ойласаңыз мұның өте дәйекті себептерін оқуыңызға болады.

Неге шара АҚШ үшін ғана емес, ғаламдық ауқымда өтіп жатыр? Неге кейбір американдық заңгерлер қазірдің өзінде SOPA-ға қарсылық пікірлер білдіріп жатыр?

Ақиқат мынада, біз SOPA кейінге шегеріліп, PIPA бұрынғыдай белсенді болып қала береді деп ойламаймыз. SOPA мен PIPA – терең қатпарлы мәселелердің беткі қабатының көрінісі ғана. Дүниежүзінде ғаламтор-қарақшылықпен күресуге және интернетті өзге бір әдістермен реттеуге бағытталған заңнамалық актілердің дамытылып жатқандығын көріп отырмыз. Біздің міндетімізге SOPA мен PIPA-ның шеңберінен тыс жатқан мәселелер кіреді. SOPA мен PIPA – мәселенің бір бөлшегі ғана. Біз ғаламтордың әрқашан және барлығына еркін де ашық болғанын қалаймыз.

18 қаңтар күні Біздің және Сіздің даусымыз естілуі үшін бізді қолдайтыныңызға және барлық мүмкіндікті жасайтыныңызға сенім білдіремін.

Сью Гарднер, Викимедиа Қорының атқарушы директоры