Уәзір (шахмат)

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Chess piece - White queen.jpg
Chess piece - Black queen.JPG

Уәзір (араб.: وزير‎, wazīr шыққан; Юникод: ♕♛) — шахматтағы ең мықты және ең бағалы фигура[1]. Ойынның басында ақ түсті уәзір d1, қара түсті d8 позициясында тұрады. Бастапқы позицияда уәзір әрқашан өзінің түсіне сәйкес шаршыда тұрады; осыған байланысты аса кең таралған «Уәзір өзінің түсін жақсы көреді» деген қалыптасқан сөз бар.

Шахмат фигуралары
Chess kdt45.svg Патша Chess klt45.svg
Chess qdt45.svg Уәзір Chess qlt45.svg
Chess rdt45.svg Тура Chess rlt45.svg
Chess bdt45.svg Піл Chess blt45.svg
Chess ndt45.svg Ат Chess nlt45.svg
Chess pdt45.svg Сарбаз Chess plt45.svg

Этимология[өңдеу | қайнарын өңдеу]

«Уәзір» сөзі араб тіліндегі وزير сөзінен шыққан. Араб тілінде у-з-р түбірі ауырлықтарды тікелей (ауыр заттарды көтеру және орынынан қозғау) және ауыспалы (ауыр тұрмысты) мағынада көтеруді білдіреді[2]. Одан жасалған вазара етістігі ауыр жүкті көтеруді, ал уәзір зат есімі сөзбе-сөз аударғанда «жүк тасушы» дегенді білдіреді. Сонымен, уәзір атағы сөзбе-сөз аударғанда «ауыр көтеруші», астарлы мағынада «өзінің патшасына мемлекетті басқару ісі жүгін көтеруге көмектесетін» дегенді білдіреді[3].

Бұл сөз Құранда айтылады, мұнда Һарун Мұсаның уәзірі («көмекшісі») деп аталады, сондай-ақ уизр («салмақ», «жүк») сөзі де сол түбірден шыққан[4].

Расында, Біз Мұсаға киелі кітапты бердік, ал оның інісі Һарунды оған көмекші (уәзір) қылып қойдық.

Фурқан сүресі, 25:35 аяты.

Жүрісі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Chess zhor 26.png
Chess zver 26.png
Chess l44.png Chess d44.png Chess l44.png Chess xxd44.png Chess l44.png Chess d44.png Chess l44.png Chess xxd44.png
Chess xxd44.png Chess l44.png Chess d44.png Chess xxl44.png Chess d44.png Chess l44.png Chess xxd44.png Chess l44.png
Chess l44.png Chess xxd44.png Chess l44.png Chess xxd44.png Chess l44.png Chess xxd44.png Chess l44.png Chess d44.png
Chess d44.png Chess l44.png Chess xxd44.png Chess xxl44.png Chess xxd44.png Chess l44.png Chess d44.png Chess l44.png
Chess xxl44.png Chess xxd44.png Chess xxl44.png Chess qld44.png Chess xxl44.png Chess xxd44.png Chess xxl44.png Chess xxd44.png
Chess d44.png Chess l44.png Chess xxd44.png Chess xxl44.png Chess xxd44.png Chess l44.png Chess d44.png Chess l44.png
Chess l44.png Chess xxd44.png Chess l44.png Chess xxd44.png Chess l44.png Chess xxd44.png Chess l44.png Chess d44.png
Chess xxd44.png Chess l44.png Chess d44.png Chess xxl44.png Chess d44.png Chess l44.png Chess xxd44.png Chess l44.png
Chess zver 26.png
Chess zhor 26.png
Уәзірдің мүмкін жүрістері

Заманауи шахматта уәзір кез-келген бағыттағы бос шаршылардың кез-келген санына түзу сызықта жылжи алады, бұл ретте піл пен тураның мүмкіндіктерін біріктіреді. Орталық алаңдардың бірінде бола отырып, уәзір бір уақытта 27 шаршыға дейін, тақтаның шетінде — 21 шаршыға дейін шабуыл жасай алады[1].

Галереясы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. a b Queen - Chess Terms (en-US).
  2. vizier. Online Etymology Dictionary.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 22 шілде 2017.
  3. Энциклопедиялық лексикон. — 1837. — Т. 10. — б. 556.
  4. Goyṭayn, Šelomo D.. Studies in Islamic history and institutions. P.171.