Факторлық талдау

Факторлық талдау - өткізім шарттарын зерттеу әдісі, оның мәні белгілі бір белгісіне қарай жүйелендірілген факторлардың фирма бөлімшелеріне (қызмет бағытына) ықпал жасау дәрежесі мен шапшаңдығын анықтауда деректерді парықтаудың статистикалық әдістерінің жиынтығы. Әдетте ол деректерді талдау процедурасын оңайлату пайдаланылады. Бұл деректердің кез келген мәнді айқындау сатымен көп өзгерістердің ішкі құрылымға парықтау жолымен жүргізіледі. Мұндай талдаудың неғұрлым ортақ компоненті факторлық дейтін еді. Іріктеп зерттеу материалдарының да алынған деректеріне келсек, салыстырмалы, жуық мәнді және бағалап сипаттаудың бәрі бірге жүретінін жиі қарастырамыз. Мысалы, өлім жазасын қолдап жақтайтын сұралмандардың сонымен бірге негізінен азшылыққа тең мүмкіндік беруге аборт жасауға қарсы шығуы.

Бүкіл кәсіподақтар мен ереуіл жасау құқығын заңнан тыс деп жариялануын қолдауы ықтимал, өйткені бұл проблемалардың өзара тәуелді мәселелері сол секілді осынау саяси құндылықтарды ұстанған, сондай-ақ құқық мемлекеттік кәсіпорындарды жекешелендіру, мемлекеттік әлеуметтік қамсыздандыру бойынша жәрдемақыларды қысқарту, сондай-ақ ең аз жалақы жөніндегі заңдар тәрізді "оңшыл" экономикалық құндылықтарды да қолдады деп куә аламыз. Осы секілді сипаттар бірге жасасып келе жатқанда, оларды фактор, не негізгі факторға қосымша деп атайды.
Мұндай жағдайда оны "авторитарлық консерватизм факторы деп атауға болар еді. Факторлық талдау әдістері толып жатқан кешенді статистикалық бағдарламаларға енеді және олар мейлінше әр түрлі мақсаттар үшін қолданыла алады. Мысалы, олар әр қилы проблемалардың ішінде сол факторлардың нақты сол бір ұтымды немесе өзгерісін анықтау шкаласын пайдалануына баға беру үшін пайдаланыла алады. Үкіметтің қимылына қанағаттану жөнінде әр түрлі аспекттер туралы қойыла алатын бірқатар сұрақтарға қатысты деректермен салыстырғанда, нақты экономикалық, саяси және әлеуметтік-саяси стратегияларға, үкіметке сену дәрежесіне немесе сұралманның Президент қызметіне қаншалық ризашылығына қатысты жекелеген проблемалар өзара байланысты болмай шығуы мүмкін, соның негізінде мұндай түрлі аспектілерді интервью алынушылар тұжырымдамалық тұрғыдан әртүрлі қарастырған деген қорытынды жасауға болады. Осы секілді өзгерістердің кез келген жиынтығы жағдайында факторлық талдауды анықтауға көмектеседі, оның шеңберінде ондай өзгерістер талдауды жеңілдету, сонымен бірге бұл орайда ешқандай айқындаушы непзгі тұжырымдамалар мен өзгерістерден айырылып қалмай-ақ, шағын көлемді жиынтыққа дейін қысқартыла алар еді. Екінші жағынан, зерттеушілер сұралмандардан әлеуметтік тұрпат немесе әлеуметтік тұлға сипаттарын (мысалы, "таптық сана-сезім" немесе көше бойының тонаушысы") жазып беруін өтінуі мүмкін, онда факторлық талдаулар алуан сипаттамалар қалай жинақталатынын түсіну үшін пайдаланылатын тәуелді өзгерістер жөнінде жүргізіледі. Осынау әдістердің бәріне мына мағынада "сынақтық" сипат тән: олар қандай өзгерістердің өзара байланысты екенін анықтауға тырысады, бірақ ондай өзгерістерді нақты үлгі немесе сондай үлгіге енгізу көмегімен зерттеуді көздемейді.

Дереккөздер

Факторлар теориясы