Хайдар ибн Әли

Хайдар бен Әли Хусайни Рази (шамамен 1583 — ө. ж. б.) — ортағасырлық тарихшы. Ол парсы тілінде жазылған 5 тараудан тұратын жалпы тарихты қамтыған шығарманың авторы. Қамтылған тараулары: араб әлемі, Иран әлемі, Орт. және Шығыс Азия, Еуропа мен Үндістан. Автордың өзі жайлы дерек өте аз. Ол: “1618 — 1619 ж. осы шығармамды аяқтарда 35 жаста едім”, — деп жазған. Еңбекке ешқандай ат қойылмаған әрі ешкімге арналмаған. Осыған қарап кейбір зерттеушілер автордың қандай да болмасын тәуелділікке мойынсұнбағанын көрсетіп, мұның өзі орта ғасырдағы шығыс адамының барынша батылдығы деп тұжырымдайды. Иран ғалымы Исмаил хан Афшардың пікірінше, ол бір топ ғұламалар жазған, пайғамбардың қайтыс болған күнінен бастап 1588 — 1589 жылдарға дейінгі оқиғаларды қамтитын “Тарих-и Алфидің” 3 томын Акбардың тапсыруымен көшіріп алған. Еңбек автордың атынан баяндалып, оның заманына дейінгі оқиғаларды жан-жақты қамтуына қарағанда, ешқандай жазба деректі пайдаланбағаны аңғарылады деп пайымдайды В.В. Бартольд. Шығарманың бірнеше нұсқасы бар. Соның біреуі Санкт-Петербургтегі Салтыков-Щедрин атынд. көпшілік кітапханада сақтаулы.

Сілтемелер:

«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IX том